BegrotingsTool
Uitvoeringsorganisatie
Gemeenten hebben tot 2050 de regierol in de warmtetransitie; een nieuwe, structurele taak en organisatorische uitdaging. Wat vraagt dit van een gemeente? Het Rijk heeft op 1 juni 2022 de structurele middelen die gemeenten krijgen aangekondigd. In de komende 4 jaar krijgen gemeenten middelen om hun klimaatprogramma met minimaal een factor 5 te laten groeien.
Het opschalen van de programma’s vraagt om een heldere visie en een meerjarenplan. Hiermee groeit het huidige klimaatprogramma stap voor stap uit naar een structureel programma om de ene na de andere wijk aardgasvrij te maken.
Vanuit De WarmteTransitieMakers hebben we inmiddels meerdere gemeenten geholpen om dit groeiplan op te zetten. We zetten hiervoor onze BegrotingsTool Uitvoeringsorganisatie (BTU) in. Met onze tool (Excel) kun je in snel tempo voor jouw gemeente een meerjarenbegroting opstellen.
Omdat we graag ‘open source’ werken en onze kennis delen, delen we deze tool graag met iedereen. Ruim 300 gemeenten moeten een vergelijkbaar groeiplan ontwikkelen voor hun klimaatprogramma en dat gemakkelijker als we de kennis en onze aanpak delen.
Zelf aan de slag met de BegrotingsTool Uitvoeringsorganisatie? Download deze nu en neem de tijd om er goed doorheen te lopen. Er is een beknopte beschrijving opgenomen in de tool.
Hoofdbronnen van deze tool:
Van Parijs naar praktijk – bekostiging en besturing van de decentrale uitvoering van het klimaatakkoord
Uitvoeringskosten van het Klimaatakkoord voor decentrale overheden in 2022 – 2030
We nemen je uiteraard graag mee in de werking van de tool en het opzetten van een begroting. Via twee korte workshops, van twee dagdelen, stellen we het benodigde groeiplan (organistieontwikkelplan) met meerjarenbegroting op. Dit plan is de fundering om een compleet en efficiënte uitvoeringsorganisatie op te zetten en de benodigde budgetten hiervoor intern af te stemmen en te reserveren. Neem voor de mogelijkheden contact op met Pieter Jeen de Boer.
Versie 1.5 is nu beschikbaar!
Wat is er nieuw?
Met jouw hulp willen de we de tool blijven verbeteren. Over een aantal maanden sturen we je een kort vragenformulier om je ervaring op te halen.
Van Transitievisie Warmte naar een impactvolle uitvoeringsorganisatie aardgasvrij
In het klimaatakkoord is de afspraak gemaakt om t/m 2030 1,5 miljoen woningen en andere gebouwen te verduurzamen. De transitie naar deze aardgasvrije wijken vraagt om een complete en efficiënte uitvoeringsorganisatie aardgasvrij. Om de uitvoering van de warmtetransitie te realiseren, slaan we de handen ineen om samen met gemeenten en lokale stakeholders. Daarbij combineren we de kracht van lokale verduurzamingsaanpakken voor aardgasvrije wijken met bewonersgerichte begeleiding.
In de Transitievisie Warmte is het kader geschetst voor de meerjarige warmtetransitie van de gemeente. De volgende stap is het opzetten van een uitvoeringsprogramma met concrete acties. In onze aanpak zijn deze acties verzameld in zes bouwblokken met een sterke onderlinge samenhang.
Deze bouwblokken zijn inzetbaar in zowel startwijken als een gemeentebrede aanpak. Ze zijn erop gericht om verschillende doelgroepen in beweging te brengen. Tijdens het opzetten van het uitvoeringsprogramma aardgasvrij kiezen we samen met de gemeente en lokale stakeholders de passende bouwblokken. Daarbij houden we rekening met de verwachte impact voor en het tempo van elke wijk. Het meerjarige uitvoeringsprogramma kun je zien als een cyclisch lerend traject dat begint met de opstart, gevolgd door de doorontwikkeling, implementatie en monitoring van de impact. Vervolgens wordt er bijgestuurd en gaat de cyclus opnieuw van start.
Dit zijn de zes bouwblokken voor een samenhangend uitvoeringsprogramma:
Geef inwoners duidelijke handvatten voor collectieve advies- en inkoopacties om hun woning eenvoudig, voordelig en stapsgewijs te verduurzamen.
Werk met lokale betrokkenen in een gebieds- en/of doelgroepgerichte aanpak en uitvoering in een Plan-Do-Check-Act cyclus.
Geef bewoners compleet advies op maat, inclusief een concreet aanbod dat aansluit op de TrasitievisieWarmte van de gemeente, zodat ook zij stappen zetten om hun woning te verduurzamen.
Ondersteun lokale bewonersinitiatieven en VVE’s om tot gedragen oplossingen te komen door ze te begeleiden en heldere keuzes voor te leggen.
Stuur op het vergroten en het versterken van de daadkracht van lokale uitvoerende partijen. Dit kan door ze te betrekken bij het ontwikkelen en aanbieden van oplossingen voor inwoners.
Neem de regie over het verzwaren van elektriciteitsnetten en het aanleggen en optimaliseren van collectieve warmtesystemen.
Met een impactvol uitvoeringsprogramma aardgasvrij onder de arm zijn jullie in staat om de warmtetransitie uit te voeren. Geen vage ideeën , maar concrete stappen waar direct gestart mee kan worden. Zo zorgen we samen duurzame warmte voor iedereen. Neem contact met ons op voor meer informatie.
Een gedragen Transitievisie Warmte opstellen met draagvlak onder inwoners en lokale partijen
Gemeenten zijn de regisseurs van de warmtetransitie voor de gebouwde omgeving. Met het opstellen van de Transitievisie Warmte schetst de gemeente een routekaart naar een aardgasvrije gebouwde omgeving in 2050. De Transitievisie Warmte geeft alle betrokkenen inzicht in de richting voor duurzaam en aardgasvrij verwarmen en koken.
Iedere gemeente in Nederland staat hierin voor dezelfde uitdaging. Gelukkig staan gemeenten hier niet alleen voor. Onze aanpak in het opstellen van een Transitievisie Warmte richt zich op het creëren van draagvlak onder burgers en lokale partijen. Samen werken we aan een navolgbare visie, die heldere kaders schept om in wijken aan de slag te gaan.
We geven inzicht in welke opties per gebied het beste inpasbaar zijn en hoeveel energie kan worden bespaard. Aan de hand van natuurlijke momenten en aanwezige kansen bepalen we de volgorde en tempo van buurten. In de uitvoeringsstrategie spreken we met betrokkenen mijlpalen en verantwoordelijkheden voor startbuurten af. Voor wijken waar de gemeente start, geeft de visie een heldere aanpak. Zo ontstaat een handelsperspectief voor inwoners en bedrijven.
We verrijken de Startanalyse met lokale data en onderzoeken welke warmtealternatieven het beste inpasbaar zijn. Op basis van warmteprofielen en een warmtedichtheidsanalyse definiëren we logische gebieden binnen de gemeente. Deze koppelen we aan warmtebronnen en -technieken die het meest geschikt zijn. De resultaten vergelijken we met het model van de netbeheerder. Voor de wijken waar wordt gestart, kunnen we met onze Warmtetool een aanvullende analyse doen.
In het opstellen van de volgorde en het tempo van wijken, hebben we expliciet aandacht voor de lokale situatie en kansen. Denk aan bestaande inwonersinitiatieven of aan geplande werkzaamheden van woningcorporaties en in de openbare ruimte. Door alle kansen inzichtelijk te maken, komen betrokken partijen tot gezamenlijk inzicht en een routekaart.
De warmtetransitie komt achter elke voordeur. Het betrekken van inwoners is daarom belangrijk. Door laagdrempelige, digitale, participatietools, inwonersavonden en het werken met klankbordgroepen ontstaat nauw contact met de inwoners van de gemeente. De gemeente kiest zelf een participatieniveau dat past bij de lokale situatie.
De Transitievisie Warmte is toegankelijk in taal en beeld en past bij deze tijd. Online, interactief en geschreven in B1 taalniveau. Zo bereiken we de meeste inwoners.
We besteden in het bijzonder aandacht aan het benodigde besluitvormingsproces. De gemeenteraad, wethouders en bestuurders van woningcorporaties worden stap voor stap meegenomen. Samen formuleren zij de uitgangspunten, die als controle dienen voor de tussenstappen en het eindresultaat. Ook betrekken wij een bredere groep stakeholders met interviews of door gezamenlijke sessies met lokale partijen.
De Transitievisie Warmte is de voorbereiding op een wijkuitvoeringsplan per wijk. Een belangrijke mijlpaal in het proces naar aardgasvrij verwarmen en koken. Advies en begeleiding nodig bij het opstellen van deze kaders? We komen graag met je in contact om samen de routekaart te bepalen en een sterke Transitievisie Warmte op te stellen.
“Vanuit de Gemeente Molenlanden kijken we terug op een prettige samenwerking met De WarmteTransitieMakers! We hebben intensief samengewerkt om met onze inwoners en belanghebbenden alle processtappen te doorlopen en een mooie TVW op te leveren”.
– J. Venderbos, Adviseur Duurzaamheid en Energietransitie bij de Gemeente Molenlanden
Het wijkuitvoeringsplan:
voor een duurzame
warmtevoorziening
in de buurt
Het wijkuitvoeringsplan beschrijft de aanpak om een wijk aardgasvrij te verwarmen. Inwoners, de gemeente en betrokkenen kiezen in samenspraak (een) alternatieve warmtevoorziening(en). Dit vraagt om maatwerk, want elke wijk is anders. In onze aanpak staan betrokkenheid, inzet en draagvlak van bewoners en lokale partijen centraal. Samen maken we een concreet plan, waarmee we aan de slag kunnen in de wijk.
Vaak liggen er vanuit de Transitievisie Warmte één of meerdere kansrijke oplossingen op tafel. Deze ontwikkelen we in het wijkuitvoeringsplan door naar de beste oplossing voor de wijk. Hierin maken we gebruik van betrouwbare technische analyses en maken we duidelijke, doordachte keuzes. Dit doen we samen met alle betrokkenen, op een manier die hen past, met workshops, interviews en rondetafelgesprekken.
Het resultaat is een breed gedragen aanpak om te komen tot een duurzame warmtevoorziening, met inzicht in de maatregelen op gebouw- en wijkniveau en financieringsvormen.
We leveren een gedragen projectplan op, passend bij de wijk en de voorkeursscenario’s. We zetten met lokale partijen en inwoners een organisatie- en overlegstructuur op: een interactief wijkteam. We leggen uitgangspunten, mijlpalen en verantwoordelijkheden vast. Zo creëren we commitment voor de samenwerking. Bestaande onderzoeken en initiatieven worden ingepast.
Na een analyse van de buurt bespreken we het voorkeursscenario. Wat is/zijn de best passende warmteoplossing(en) voor de buurt? In de gebouwstrategie beschrijven we de benodigde aanpassingen aan woningen en andere gebouwen en het bijbehorende tempo. De infrastrategie beschrijft knelpunten en een globale planning van de aanleg of aanpassing van de infrastructuur als dit noodzakelijk is.
Voor elke bewoner werken we in samenspraak met het wijkteam naar een concreet plan wat ze kunnen doen om hun woning aan te pakken. Dit zijn arrangementen: een totaalpakket van maatregelen, financieringsmogelijkheden en organisatie van inkoop. Bij collectieve warmte speelt contracteren van een warmteleverancier een belangrijke rol. De randvoorwaarden hiervoor zijn opgenomen in het arrangement. We kijken nadrukkelijk naar isolatie en de gebouwaanpak, voor de laagste bewonerslasten.
We leggen arrangementen voor aan bewoners en gaan actief op zoek naar koplopers om de arrangementen uit te voeren. Samen met het wijkteam ontwikkelen we een plan voor verdere uitrol. We beschrijven de rol van de gemeente in de uitvoering en adviseren over het opzetten van een lokale uitvoeringsorganisatie. Ook komen we samen tot een plan hoe de overdracht van gemeente naar de markt plaats gaat vinden.
Om draagvlak te creëren voor een passend wijkuitvoeringsplan, stemmen we doorlopend in het wijkteam de stappen, ontwikkelingen en keuzes af. Hierdoor is de inbreng van inwoners en lokale partijen niet alleen geborgd, maar wordt ook hun doe- en denkkracht optimaal ingezet. Dit loopt parallel aan de voortgang van de concrete technische onderzoeken. Op de juiste momenten zorgen we voor bestuurlijke betrokkenheid en besluitvorming.
Door als gemeente gezamenlijk met bewoners en lokale partijen tot een passend wijkuitvoeringsplan te komen, wordt de daadwerkelijke uitvoer van het aardgasvrij verwarmen van een buurt of wijk efficiënter en gemakkelijker. We staan je hier graag in bij. Neem contact op voor meer informatie over onze aanpak en de mogelijkheden voor jouw gemeente.
Gebiedsanalyse: inzicht in de duurzame warmtevoorziening voor elk gebied
Met een gebiedsanalyse maken we voor de hele gemeente een overzicht van de benodigde én de beschikbare warmte. Daarmee leg je eenvoudig de link tussen waar in de gemeente (veel) warmte nodig is en welke bronnen hiervoor beschikbaar zijn. Zo schets je eenvoudig een duurzame warmtevoorziening voor alle buurten. De verschillende stappen in de inventarisatie zijn navolgbaar en visueel aantrekkelijk, en kun je aan een breed publiek toelichten.
Allereerst geven we inzicht in de isolatieopgave van de gemeente. Dit doen we door warmteprofielen op te stellen: we clusteren woningen op basis van de toekomstige warmtevraag, en geven inzicht in waar hoge, lage of midden-temperatuur warmte nodig gaat zijn. We kijken hierbij niet naar buurt- of wijkgrenzen, maar zoeken naar een logische afbakening. Zo is in één oogopslag zichtbaar waar de moeilijk te isoleren woningen staan, en waar de overstap naar aardgasvrij relatief eenvoudig kan.
Ook kijken we naar de concentratie van de warmtevraag over de gemeente. Waar ligt een warmtenet voor de hand? In welke wijken is een individuele warmtepomp goed toe te passen? Uiteraard nemen we hierbij diverse uitgangspunten en criteria mee. Onze uitkomst vergelijken we met gangbare andere energietransitiemodellen, zoals de Leidraad Startanalyse en diverse tools van de netbeheerders. Zo combineren we alle beschikbare informatie, tot een navolgbare en uitlegbare visie.
In een overzichtelijke multi-criteria analyse zetten we de verschillende buurten onder elkaar. Hoe scoren ze op verschillende belangrijke selectiecriteria? Welke natuurlijke momenten of koppelkansen zien we? Uiteraard nemen we hierbij ook de eerder onderzochte warmtevraag en -bronnen mee. We prioriteren de buurten en laten zien hoe je tot een gedragen keuze komt voor een startbuurt.
Na de inventarisatie van warmtevraag en -bronnen houdt het natuurlijk niet op. Heb je vanuit de Transitievisie Warmte startbuurten geselecteerd? En wil je op meer detailniveau weten wat hier de beste warmteoplossing is? Dan duiken we daar na de gebiedsanalyse graag in met onze Buurtanalyse.
Buurtanalyse: het fundament voor de warmteoplossing in elke buurt of wijk
De warmtetransitie gebeurt op niveau van wijken en buurten. Bewoners en gemeenten willen de best passende warmteoplossing voor elk gebied. De Buurtanalyse geeft het fundament voor de beste warmteoplossing voor elke buurt of wijk.
De Buurtanalyse brengt de verschillende aspecten die van een aardgasvrije wijkoplossing in kaart, die nodig zijn om een onderbouwd besluit te maken: technisch-economische aspecten, maar ook geschikte organisatie- en financieringsvorm en lokale kansen en bedreigingen. We voeren de analyse uit op het detailniveau dat past bij de fase waarin de lokale uitwerking zicht nu bevindt.
De Buurtanalyse is de ideale basis voor onder meer een Wijkuitvoeringsplan (WUP), collectieve inkoop, marktconsultatie of verdieping binnen Transitievisie Warmte (TVW). Alle resultaten zijn transparant inzichtelijk, de keuze voor de beste oplossing(en) wordt hiermee navolgbaar onderbouwd. Hierdoor wordt draagvlak voor de uiteindelijke keuze groter. Bij bewoners, bedrijven, de gemeenteraad en betrokken partijen in de wijk.
Samen starten.
Buurtanalyse.
Kiezen optimale warmte-oplossing.
Onderbouwen van de haalbaarheid en financiën.
Besluitvorming.
Zijn er verschillende kansrijke scenario’s mogelijk, dan voeren wij een technisch-economische analyse uit van de verschillende scenario’s die het mogelijk maakt de keuze te onderbouwen.
Het resultaat bevat alle bouwstenen voor een onderbouwde en navolgbare keuze voor een warmteoplossing voor de buurt. Dit kan mogelijk nog bestaan uit een shortlist aan verschillende alternatieven die in de volgende fase nader uitgewerkt worden komen.
In de fase van de haalbaarheidsstudie is een nadere uitwerking van de warmteoplossing gewenst, op het niveau van een concept- of schetsontwerp. Deze detail-uitwerking geeft een nog beter beeld van de maatregelen, kosten en opbrengsten van een gekozen warmte-oplossing.
Het resultaat is inzicht in de haalbaarheid van de aardgasvrije warmteoplossing.
Warmteprofielentool
Gemeenten moeten uiterlijk in 2021 een vastgestelde Transitievisie Warmte (TVW) hebben. Om deze op te stellen is inzicht nodig in de toekomstige warmtevraag, maar ook inzicht in hoe duurzame warmtebronnen optimaal gekoppeld kunnen worden aan specifieke buurten en wijken. Om bronnen slim te koppelen aan wijken is naast de hoeveelheid warmte ook inzicht nodig in de temperatuurniveaus die passen bij de woningen. Immers, sommige bronnen lenen zich beter voor hogere temperatuur oplossingen dan andere.
“Hiermee kan ik de connectie maken met collega’s, ook zij met weinig voorkennis over de warmtetransitie. Dit kan ik uitleggen.”
Mark van ’t Hof, gemeente Oss
Juist omdat de GIS tool visueel is ontstaat er snel overzicht en inzicht en dat helpt gemeenten om keuzes voor een bepaalde warmtestrategie te onderbouwen en op een begrijpelijke manier te delen met lokale stakeholders en bewoners. Omdat per cluster zowel het temperatuurniveau alsook de warmtevraag inzichtelijk zijn, kunnen lokaal beschikbare warmtebronnen heel intuïtief gekoppeld worden aan uniforme woningclusters.
De tool is een ideale stap om mee te starten, of juist andere analyses zoals de Leidraad startanalyse mee te vergelijken. Uniek aan de tool is dat de woningen niet geclusterd zijn op basis van CBS wijk- of buurtniveau, maar dat clusters gemaakt worden door woningen met een vergelijkbaar warmteprofiel samen te voegen. Zo ontstaan clusters waarvoor een vergelijkbare warmteoplossing voor nodig is. De tool maakt geen keuze voor een bepaalde technische uitvoeringsvorm, maar geeft inzicht in welke opties logisch en voordehand liggend zijn. De visuele presentatie, navolgbare logica en koppeling van de warmtevraag en de beschikbare warmtebronnen versnelt het proces om met lokale stakeholders en bewoners gericht in gesprek te gaan over concrete vervolgstappen.
“De reacties op de warmteprofielentool zijn zeer positief. Het is daarmee een zeer waardevolle aanwinst voor ons provinciale programma waarmee we de warmtetransitie willen versnellen.”
Maarten Diependaal, provincie Noord-Brabant
Met de 62 gemeenten in de provincie Noord-Brabant zijn wij in workshops aan de slag met de warmteprofielen tool. De reacties zijn zeer positief; gemeenten kunnen hiermee zelf verder. In de komende maanden hopen we de tool voor heel Nederland uit te rollen & open source aan te bieden.
