Onderzoek en innovatie
Bij De WarmteTransitieMakers en Greenvis zetten we onze brede kennis van de warmtetransitie graag in voor onderzoeken en innovatieve projecten. We hebben diepgaande kennis van de warmtetransitie, weten van wanten met data en verbinden theorie met praktijk. Voor ministeries, gemeenten, provincies, onderzoeksprogramma’s en brancheorganisaties voeren we verdiepende onderzoeken uit.
We hebben een brede blik. Ons onderzoek richt zich onder meer op:
Volle breedte begin
Haalbaarheid CO2-normen in de Wet Collectieve Warmte (2024)
Laura van der Noort
Daniël de Greef
Max Vroomen
Boriss Grahlovskis
Lees meer >>
Regie op warmtenetten – hoe dien je het maatschappelijk belang?
Christiaan van Soest
Lees meer >>
Een win-win op systeemniveau: restwarmte uit waterstofproductie als aanjager voor de warmtetransitie
Christiaan van Soest
Els van der Roest (KWR Water Research Institute)
Lees meer >>
Visie historische binnensteden
Marcel van Keulen
Johan Verheij
Thijs de Booij
Lees meer >>
Volle breedte einde
Voorop staat dat ons onderzoek je verder helpt bij het vormen van beleid, of het maken van afwegingen. We zijn daarom flexibel en luisteren goed naar jouw vraag.
We zijn ons bewust van het speelveld waarin we opereren, en indien gewenst betrekken we stakeholders bij het proces, bijvoorbeeld via expertsessies, focusgroepen of interviews.
We beschikken over uitgebreide datasets, kengetallen, rekenmodellen en GIS-omgevingen. Deze kennis dragen we ook graag over. Regelmatig ontwikkelen we tools waarmee de opdrachtgever of andere stakeholders zelf verder kunnen.
Volle breedte begin
Onderzoek aanscherping CO2-normen in de Wet Collectieve Warmte (2022)
Laura van der Noort
Lees meer >>
ESOE, geïntegreerd energiesysteem warmte-elektriciteit; mobiliteit etc.
Michiel van der Vight
Johan Verheij
Lees meer >>
Zeer Lage Temperatuur (ZLT)
warmte- koudenetten in de
praktijk
Stef Peters
Christiaan van Soest
Jip van Riet
Lees meer >>
Onderzoek subsidiebedragen
ISDE Warmtepompen
Laura van der Noort
Niek Brinkhof
Binnenkort meer!
Volle breedte einde
Technisch-economische analyse voor warmteprogramma
Met een technisch-economische analyse voor het warmteprogramma leg jij de basis voor de techniekkeuze voor de verschillende buurten en wijken van je gemeente. Dit is een belangrijk onderdeel van het opstellen van een Warmteprogramma. Maatschappelijke kosten en eindgebruikerskosten zijn een integraal onderdeel van deze analyse. Wij verzorgen deze analyse van A tot Z, met deze basis werk jij verder aan het warmteprogramma.
Met deze analyse weet jij voor elke buurt hoe de verschillende warmtetechnieken zich tot elkaar verhouden en wat de best passende warmtetechniek is. Met deze gegevens leg jij de basis voor jou warmteprogramma: techniekkeuze voor de verschillende wijken en de fasering van uitvoering.
De technisch-economische analyse zet voor elke buurt de technieken naast elkaar en vergelijkt deze op een aantal factoren: ruimtelijke impact, maatschappelijke kosten, eindgebruikerskosten, CO2-uitstoot en lokale koppelkansen. Aanwezige beleidskeuzes en onderzoek vanuit de transitivisie warmte en/of andere lokale studies nemen wij hierin mee.
In deze analyse worden meegenomen:
De analysesoftware van DWTM wordt sinds 2015 toegepast in talloze haalbaarheidsstudies voor gemeenten, ministeries KGG (EZK) en BZK, netbeheerders en warmtebedrijven. Hiermee worden zowel gemeentelijke Uitvoeringsplannen als Regionale warmtenet-ontwikkelingen en landelijk beleid doorgerekend en vastgelegd.
Historische stadscentra hebben extra uitdagingen: voor deze gebieden gelden restricties in aanpak voor monumentale bebouwing /beschermd stadgezicht, beperkte ruimte in combinatie met een hoge warmtevraag en een grote verscheidenheid aan eigenaren en gebruikers. Hier ontwikkelden wij, in samenwerking met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, een specifieke aanpak voor die onderdeel is van deze analyse.
Neem contact op met Daniel De Greef voor het starten van de technisch-economische analyse. Heb je naast technisch advies behoefte aan uitgebreidere procesbegeleiding van het warmteprogramma, neem dan contact op met Pieter Jeen de Boer.
Gezien de drukte adviseren wij niet te lang te wachten voor het doen van een vrijblijvende aanvraag.
Warmteprogramma: de routekaart naar een aardgasvrije gebouwde omgeving
Wil jij aan de slag met het warmteprogramma? Wij bieden jou een complete aanpak, in lijn met het NPLW-ondersteuningsaanbod en afgestemd op jouw gemeente. Het warmteprogramma stellen wij op met gemeente én betrokken partners. Hier lees je meer over het warmteprogramma en hoe wij jou hierin ondersteunen.
Het warmteprogramma, de opvolger van de Transitievisie Warmte, ondersteunt gemeenten bij het uitstippelen van hun plannen om de gebouwde omgeving uiterlijk in 2050 aardgasvrij te maken. Een heldere routekaart voor de warmtetransitie. Hiermee krijgen inwoners, bedrijven en andere betrokkenen een duidelijk beeld van de toekomst van duurzaam verwarmen en koken. Wij werken in lijn met het NPLW-ondersteuningsprogramma, dat wij in heel Nederland verzorgen.
Het warmteprogramma is meer dan een technisch plan. Het vraagt om een samenhangende visie op het gebied van techniek, energie, ruimtelijke planning, economie en sociale betrokkenheid. Samen met gemeenten zetten wij een zorgvuldig proces op waarin we samen met inwoners, netbeheerder, woningcorporaties en andere stakeholders tot gedragen keuzes komen voor duurzame warmteoplossingen en gefaseerde uitrol in wijken.
Wij werken in een gefaseerde aanpak naar een volledig warmteprogramma. Deze aanpak is in lijn met het NPLW ondersteuningsprogramma, dat wij in heel Nederland verzorgen.
Welke stakeholders zijn in uw gemeente betrokken bij de warmtetransitie? We interviewen ze 1-op-1 om op te halen wat er de afgelopen jaren is bereikt op het gebied van CO2-uitstootreductie, participatie en communicatie, onderzoek en procesefficiency. We onderzoeken beschikbare data om de voortgang in kaart te krijgen. We stellen samen met de betrokkenen vast waar we staan.
We stellen gezamenlijk concrete en meetbare doelen op. Dit is een vertaling van de landelijke naar gemeentelijke doelstellingen ten aanzien van aardgasvrije oplossingen en isolatiemaatregelen. Met deze stip op de horizon werken we verder aan het programma, aan de hand waarvan gemeente en stakeholders de komende jaren deze doelen waarmaken.
Nieuwe inzichten hebben jouw visie misschien veranderd. Een warmtenet blijkt toch niet haalbaar in een bepaalde buurt of er is juist nieuwe informatie over warmtebronnen. We herzien de analyse van de bestaande gebouwvoorraad en van beschikbare warmtebronnen. Hiervoor voeren wij een technisch-economische analyse uit waarin verschillende warmtetechnieken per buurt of cluster vergeleken worden. Dit combineren wij met recente ontwikkelingen en onderzoeken van gemeente en stakeholders.
Samen met belanghebbenden stellen wij een compleet programma op. Dit programma bevat de techniekkeuze per wijk, fasering en tempo van aardgasvrij worden. Ook bevat het de rol en verantwoordelijkheden van gemeenten en betrokken partners in dit proces.
Hierbij hebben we expliciet aandacht voor de lokale situatie en kansen. Denk aan bestaande inwonersinitiatieven of aan geplande werkzaamheden van woningcorporaties en in de openbare ruimte. Door alle kansen inzichtelijk te maken, komen betrokken partijen tot gezamenlijk inzicht over welke oplossing wanneer, waar haalbaar is en voegen dit samen tot een routekaart.
Vanuit het programma werken we met gemeente en betrokkenen toe naar een concrete planning en FTE inzet per onderdeel van het programma. Wanneer duidelijk is wat de ambities en actielijnen zijn, kan een begroting worden gemaakt. Het is goed om deze op tijd scherp te hebben en financiële ruimte te reserveren. We leggen een begrotingsvoorstel neer en maken hier samen keuzes in.
De Omgevingswet schrijft voor dat de TVW in de vorm van een warmteprogramma wordt opgeschreven. Dit moet conform richtlijnen worden opgesteld, zodat hierop uiteindelijk een omgevingsplan kan worden gebaseerd. Wij helpen je met de juiste content, juridische kaders en het format. We besteden in het bijzonder aandacht aan het benodigde besluitvormingsproces. De gemeenteraad, wethouders en bestuurders van woningcorporaties worden stap voor stap meegenomen. Samen formuleren zij de uitgangspunten, die als controle dienen voor de tussenstappen en het eindresultaat.
De warmtetransitie komt achter elke voordeur. Het betrekken van inwoners is daarom belangrijk. Wij zetten diverse communicatie- en participatie middelen in om inwoners en betrokkenen mee te nemen. Denk aan enquêtes, inwonersavonden en het werken met klankbordgroepen. De bredere groep professionele stakeholders worden 1-op-1 of in werkgroepen betrokken. De gemeente kiest zelf een participatieniveau dat past bij de lokale situatie.
Samen aan de slag met het warmteprogramma? Neem contact op met Pieter Jeen de Boer. Wil je alleen ondersteuning voor de technische analyse? Neem dan contact op met Daniel de Greef.
Voor een duurzame
warmtevoorziening
in de buurt
Vaak liggen er vanuit het warmteprogramma/Transitievisie Warmte één of meerdere kansrijke oplossingen op tafel. In het uitvoeringsprogramma ontwikkelen we per wijk de beste aanpak naar aardgasvrij wonen. Op basis hiervan kan de schop in de grond.
Waar het warmteprogramma gemeente-breed en op hoofdlijnen is, zoomt het uitvoeringsplan in op de stappen die nodig zijn om tot een aardgasvrij gebied (bijvoorbeeld een wijk of buurt) te komen. De toekomstige warmtevoorziening en waarom deze goed aansluit bij de kenmerken van de wijk en haar gebouwvoorraad staan hierbij centraal. Net als de behoeften van de inwoners, gebouweigenaren en andere stakeholders en de haalbaarheid en betaalbaarheid voor alle buurtgenoten. Het uitvoeringsplan is een hulpmiddel om aan alle voorwaarden te voldoen die nodig zijn voor de motivering van het wijzigen van het omgevingsplan.
Samen maken we een concreet plan, waarmee we aan de slag kunnen in de wijk. Inwoners, de gemeente en andere betrokkenen kiezen in samenspraak (een) alternatieve warmtevoorziening(en). Dit vraagt om maatwerk, want elke wijk is anders.
In onze aanpak staan betrokkenheid, inzet en draagvlak van bewoners en lokale partijen centraal. Hierin maken we gebruik van betrouwbare technische analyses en maken we duidelijke, doordachte keuzes. Dit doen we samen met alle betrokkenen, op een manier die hen past, met workshops, interviews en rondetafelgesprekken.
We leveren een projectplan op met een duidelijke tijdslijn, helderheid over wie op welke manier betrokken wordt en waarin we uitgangspunten, mijlpalen en verantwoordelijkheden vastleggen, passend bij de bewoners van wijk en de voorkeursscenario’s. Met lokale partijen en inwoners zetten we een organisatie- en overlegstructuur op: een interactief wijkteam. Zo creëren we betrokkenheid voor de samenwerking. Tijdens deze opstartfase kijken we naar de lokale haalbaarheid van de technische oplossing en worden bestaande onderzoeken en initiatieven ingepast.
Na een analyse van de buurt bespreken we het voorkeursscenario. Wat is/zijn de best passende warmteoplossing(en) voor de buurt? In de gebouwstrategie beschrijven we de benodigde aanpassingen aan woningen en andere gebouwen en het bijbehorende tempo. De infrastrategie beschrijft knelpunten en een globale planning van de aanleg of aanpassing van de infrastructuur als dit noodzakelijk is.
Voor elke bewoner werken we naar een concreet plan: wat kan ik als bewoner doen om mijn woning aan te pakken? Hiervoor zijn arrangementen nodig: een totaalpakket van maatregelen, financieringsmogelijkheden en organisatie van inkoop. Bij collectieve warmte speelt contracteren van een warmteleverancier een belangrijke rol. De randvoorwaarden hiervoor zijn opgenomen in het arrangement. We kijken nadrukkelijk naar isolatie en de gebouwaanpak, voor de laagste bewonerslasten. We werken een eerste versie uit en toetsen deze bij inwoners en andere betrokken partijen.
Op basis van de bewoners propositie gaan we gezamenlijk aan de slag om invulling te geven aan de randvoorwaarden. Dat betekent bijvoorbeeld:
De invulling van deze randvoorwaarden leidt tot een definitieve bewoners propositie.
Om draagvlak te creëren voor een passend uitvoeringsprogramma, stemmen we doorlopend in het wijkteam de stappen, ontwikkelingen en keuzes af. Hierdoor is de inbreng van inwoners en lokale partijen niet alleen geborgd, maar wordt ook hun doe- en denkkracht optimaal ingezet. Dit loopt parallel aan de voortgang van de concrete technische onderzoeken. Op de juiste momenten zorgen we voor bestuurlijke betrokkenheid en besluitvorming.
Door als gemeente gezamenlijk met bewoners en lokale partijen tot een passend (wijk)uitvoeringsplan te komen, wordt de daadwerkelijke uitvoer van het aardgasvrij verwarmen van een buurt of wijk efficiënter en gemakkelijker. We staan je hier graag in bij. Neem contact op voor meer informatie over onze aanpak en de mogelijkheden voor jouw gemeente.
Een wijk/buurtanalyse
Bewoners en gemeenten willen de best passende warmteoplossing voor hun wijk of buurt. Om te bepalen wat de beste oplossing voor een wijk of buurt is, vergelijken we verschillende aardgasvrije alternatieven. Dit doen we op basis van kosten, techniek en kwalitatieve criteria als overlast, ruimtelijke impact in en buiten de woning, netcongestie etc.
Met de wijk/buurtanalyse brengen we de verschillende aspecten van een aardgasvrije oplossing in kaart. Deze zijn nodig om een goed onderbouwd besluit te maken. Het gaat om technisch-economische aspecten, maar ook geschikte organisatie- en financieringsvorm en lokale kansen en bedreigingen. We voeren de analyse uit op het detailniveau dat past bij de fase waarin de lokale uitwerking zich nu bevindt.
De wijk/buurtanalyse is de ideale basis voor onder meer een Uitvoeringsprogramma, collectieve inkoop, marktconsultatie of verdieping binnen het Warmteprogramma. Alle resultaten zijn inzichtelijk en de keuze voor de beste oplossing(en) wordt hiermee goed onderbouwd. Hierdoor wordt draagvlak voor de uiteindelijke keuze groter. Bij bewoners, bedrijven, de gemeenteraad en betrokken partijen in de wijk.
We geven inzicht door het doorlopen van de volgende stappen:
Met het resultaat van de wijk/buurtanalyse kunnen de betrokkenen een onderbouwde keuze maken voor de beste warmteoplossing voor de buurt of wijk.
De Warmtetransitie Monitor
Resultaten uit het verleden geven geen garantie voor de toekomst. Echter, inzicht in de voortgang en behaalde resultaten geeft je wel de mogelijkheid te leren en bij te sturen. Dit is cruciaal in de dynamische en ambitieuze wereld van de warmtetransitie. De WarmteTransitieMonitor biedt je inzicht in de voortgang van jouw gemeente op de doelen gesteld door het Rijk en binnen jouw RES regio.
Als gemeente sta je voor een flinke opgave om binnen de gebouwde omgeving energie te besparen en om te schakelen naar een aardgasvrij systeem. De landelijke doelen zijn helder: in 2030 stoten we 55% minder CO₂ uit dan in 1990. Om dit te halen hebben we binnen de gebouwde omgeving de volgende doelen:
En in jouw Regionale Structuur Warmte en Transitievisie Warmte kunnen deze doelen (deels) zijn vertaald naar regionale en gemeentelijke doelen.
Elke gemeente stelt in 2025 een warmteprogramma op waarin de landelijke doelen specifiek gemaakt worden per gemeente. Bij De WarmteTransitieMakers hebben we een mooie systematiek ontwikkeld om de landelijke doelen te vertalen naar gemeentelijke doelen. Zo kunnen we je helpen om deze stap snel inzichtelijk te maken. En, we zijn nog een stapje verder gegaan.
De landelijke doelen die voor elke gemeente gelden hebben we vertaald naar een monitor. De Warmtetransitie Monitor toont en onderbouwt hoe jouw gemeente zich ontwikkelt op elk van de landelijke doelen.
Daarmee is inzichtelijk hoe ver je gemeente al op koers ligt. Daarnaast biedt de monitor aanvullende informatie om de voortgang te verklaren. Hierop kunnen beleidskeuzes worden gemaakt.
De monitor toont de verschillende beleidsdoelen in concrete aantallen (aantal woningen nog te isoleren, aantal warmtepompen etc.). Daarnaast geeft de monitor de voortgang weer van de verschillende (en onderliggende) doelen per jaar. Zo is in één oogopslag te zien, welke voortgang al is bereikt, hoe groot de opgave nog is en of er moet worden bijgestuurd om alle doelen in het juiste tempo te realiseren.
De voortgang is gebaseerd op openbare data (CBS). Deze data vullen we aan met lokale data vanuit jouw gemeente. Met wat extra data vanuit de gemeente kunnen we de monitor de benodigde diepgang geven. Zo maken we met minimale tijdsbesteding vanuit de gemeente een zeer inzichtelijke en accurate monitor die de lading voor de warmtetransitie en het sluiten van de beleidscyclus volledig afdekt.
Voordelen:
+ Overzichtelijk en doelgericht dashboard, waar Klimaatmonitor een veelvoud aan data toont
+ Weergave direct toepasbaar om beleid te toetsen en aan te sturen
+ Jaarlijkse update en continue onderhoud door DWTM
+ Optioneel: ondersteuning vanuit DWTM bij interpretatie en advies voor beleidsrichting/aanpassing.
De Warmtetransitie Monitor bieden wij aan met eenmalige aankoopkosten en jaarlijks abonnement. Bij de aankoop bepalen we samen de precieze inhoud van de monitor (met landelijke en gemeentelijke data). Na de oplevering is de monitor geheel in jouw beheer. DWTM verzorgt continue onderhoud en een jaarlijkse update. Hulp nodig bij de interpretatie of vertalen naar slimme beleidskeuzes? Wij denken graag met je mee!
Vraag nu om een prijsopgave voor jouw gemeente.
Programmamanager Energietransitie Alexsej Garczynski van gemeente Bladel werkt met de monitor: “Met dit overzicht kan ik de gemeenteraad duidelijk informeren over de voortgang. Ook geeft het mij goede handvaten voor het herijken van ons beleid.”
Aanpak historisch centrum
In historische stadscentra is vaak veel meer mogelijk dan duurzaam gas als alternatieve warmteoplossing. Toch kiezen gemeenten hier vaak voor in hun beleid. Op basis van clustering en gebruikers kunnen echter betere alternatieven worden gevonden. Hier lees je over de methodiek die wij in opdracht van Rijksdienst Cultureel Erfgoed ontwikkelden.
Historische binnensteden blijken vaak één van de meest uitdagende wijken om aardgasvrij te maken. De gebouwen zijn vaak onderling verschillend, en doordat het vaak dicht op elkaar is gebouwd is er weinig ruimte onder en boven de grond voor infrastructuur. Daarnaast zijn er vaak veel monumenten aanwezig die vaak slecht geïsoleerd zijn en maar beperkt aangepast mogen worden. Om deze redenen wordt in beleidsprogramma’s vaak de keuze gemaakt voor hernieuwbaar gas. Dit is naar verwachting in de toekomst maar zeer beperkt beschikbaar voor de gebouwde omgeving. Het Rijk roept daarom op om toewijzing van duurzaam gas in warmteprogramma’s te verminderen.
Gelukkig zijn er op veel plekken tóch kansen voor toepassing van andere technieken. Zo hoeven we niet te wachten, maar kun je als gemeente nu al aan de slag. Door nu al aan de slag te gaan mis je ook geen natuurlijke momenten om op aan te haken.
Samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) onderzochten wij de mogelijkheden voor aardgasvrije warmteoplossingen in historische centra. Het resultaat is een methodische aanpak om, samen met de gemeente, geschikte warmtetechnieken te selecteren voor verschillende clusters en gebruikers: een kaart met warmteoplossingen voor het centrum.
Lees meer hierover op de website van RCE
Met deze aanpak willen we natuurlijk door! Om het voor gemeenten nog aantrekkelijker te maken, en om onze aanpak nog verder te verbeteren krijgen gemeenten in 2024 50% co-financiering vanuit de RCE.
Een aantal gemeenten gingen je al voor. In samenwerking met De Groene Grachten en Arcadis | Over Morgen zijn stadscentra van Middelburg, Maastricht en Amersfoort onderzocht.
Heb je vragen, of is de proeftuin al vol? Neem contact op met één van onze adviseurs over hoe we je kunnen helpen om jouw historische centrum aardgasvrij te maken.
Techniekenkaart met mogelijke warmte oplossingen voor Amersfoort en Maastricht
Aardgasvrij met de Omgevingswet
De warmtetransitie is in volle gang. Veel gemeenten zijn hard bezig om hun wijken aardgasvrij te maken. Echter, tot voor kort ontbrak het aan geschikte instrumenten voor gemeenten om deze transitie vorm te geven. Met de Omgevingswet en de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw)* ontstaat er een stevig beleidsmatig en juridisch kader om de warmtetransitie handen en voeten te geven.
Samen met KuiperCompagnons, inhoudelijk experts van de Omgevingswet en haar instrumenten omgevingsvisie, het programma en het omgevingsplan, hebben we de handen ineen geslagen om de warmte- en de juridische wereld van de Omgevingswet bij elkaar te brengen in één aanpak. Hiervoor hebben we een aanpak inclusief informerende plaat gemaakt: ‘Aardgasvrij met de Omgevingswet’.
De verankering van het warmteprogramma in de Omgevingswet helpt om de warmtetransitie te laten slagen. De verschillende instrumenten in de beleidscyclus moeten samen een zorgvuldig proces vormen. Met behulp van deze plaat laten we de samenhang zien tussen de stappen die gezet moeten worden naar een aardgasvrije wijk met de Omgevingswet.
In deze plaat brengen we de beleidscyclus van de Omgevingswet in beeld (onderste grijze laag). Daarbovenop zoomen we in op de instrumenten uit de warmtetransitie: de omgevingsvisie, het warmteprogramma, het uitvoeringsplan en het omgevingsplan.
In de eerste stap van de beleidscyclus creëert de gemeente in de omgevingsvisie kaders waarbinnen de warmtetransitie plaatsvindt. In het warmteprogramma (voor de hele gemeente) in combinatie met het uitvoeringsplan (voor een specifiek gebied) werkt de gemeente dit verder uit: doelen en maatregelen concreet, fasering in wijkgerichte aanpak, keuze in de voorziene warmteoplossing en gevolgen energie-infrastructuur, handelingsperspectief inwoner, etc.
Het opstellen van de voorgaande instrumenten zorgt voor voldoende onderbouwing van de motivering voor het wijzigen van het omgevingsplan: de aanwijsbevoegdheid kan voor een gebied worden opgenomen. De aanwijsbevoegdheid kan een gemeente voor een wijk/gebied een einddatum van aardgaslevering bepalen.
In derde stap van de beleidscyclus ga je daadwerkelijk aan de slag om de wijk aardgasvrij te maken.
In de terugkoppeling neemt de gemeente de geleerde lessen mee in haar plannen voor de volgende wijk/buurt.
Het doel van deze aanpak? Houvast bieden voor gemeenten om vaart te maken in de warmtetransitie. Het helpt de verschillende afdelingen binnen jouw gemeente op één lijn te krijgen om zo een efficiënte aanpak te ontwikkelen. De volgorde van en afhankelijkheid tussen de verschillende instrumenten is essentieel. Het warmteprogramma speelt hierbij een centrale rol.
De WarmteTransitieMakers maken jou nu én in de toekomst wegwijs met de verschillende instrumenten van de warmtetransitie. Wij, als experts in het warmteprogramma en het uitvoeringsplan, en KuiperCompagnons, inhoudelijk experts van de Omgevingswet en haar instrumenten omgevingsvisie en het omgevingsplan.
Meer weten over hoe we jouw gemeente kunnen helpen om aan aardgasvrije wijken volgens de Omgevingswet te werken? We kijken graag met je mee. Neem vrijblijvend contact met ons op
Kansen in Moderne Wijken
In moderne wijken liggen kansen om de stap naar een hybride warmtepomp over te slaan. Deze benutten en direct inzetten op aardgasvrij versnelt de warmtetransitie. Dit is hard nodig met zicht op een aardgasvrij Nederland in 2050.
Moderne woningen zijn gebouwd na 1992. In Nederland zijn er hiervan 1,5 miljoen. Op de kaart hieronder kan je op een regio inzoomen en de locaties van moderne wijken zien. De groene gebieden op de kaart zijn moderne wijken die mogelijk al aardgasvrij zijn. Dit is gebaseerd op openbare data van de netbeheerders.
Moderne woningen, gebouwd na 1992, zijn goed geïsoleerd en hebben een goed ventilatiesysteem. Hierdoor zijn ze geschikt voor verwarming op lage temperatuur.
Een overstap van een cv-ketel naar een all-electric warmtepomp is daarmee mogelijk, zonder tussenstap van een hybride warmtepomp. Dat scheelt 40% CO2-uitstoot!
Daarnaast is de combinatie van een all-electric warmtepomp en zonnepanelen in de meeste gevallen over 15 jaar goedkoper dan verwarmen met een cv-ketel.
We zien echter dat bewoners van een moderne woning de overstap nog maar mondjesmaat maken. Dit komt doordat een warmtepomp een flink grotere investering vraagt en een bewoners zelf veel moeten uitzoeken. Ook is er altijd een stukje onzekerheid.
Hierin kan een gemeente een rol spelen om bewoners te ondersteunen:
Vereniging van Eigenaren verduurzamen: in 3 stappen naar besluitvorming
Wil jouw gemeente de verduurzaming van appartementencomplexen of Verenigingen van Eigenaren (VvE) met particuliere eigenaren versnellen? Wij bieden een praktisch en doordacht stappenplan waarmee besluitvorming sneller en soepeler verloopt.
Door de unieke structuur en de (veelal) gemengde samenstelling van eigenaren in een VvE, is besluitvorming over verduurzaming of aardgasvrij trager en complexer dan bij eengezinswoningen of woningen van woningcorporaties.
Een succesvolle verduurzaming begint bij een goede ingang. Wie benader je als eerste? Is er een contactpersoon uit een eerder traject, of zijn de VvE-beheerder, het VvE-bestuur of een lid van de duurzaamheidscommissie betrokken?
Met de juiste vertegenwoordiger doorlopen we de volgende stappen:
We starten met een grondige inventarisatie van de situatie en de bewonerswensen. Hierbij kijken we naar:
– De bouwkundige staat van het gebouw;
– Het (Duurzaam) MeerJarenOnderhoudsPlan ((D)MJOP);
– De maandelijkse bijdrage en financiële ruimte;
– De verhouding eigenaar-bewoners versus verhuurders;
– De warmtevoorziening: individueel of collectief?;
– De voorkeuren en behoeften van bewoners via een enquête;
– Wat het gemeentelijke warmteprogramma, de Transitievisie Warmte (TVW) of het (Wijk)Uitvoeringsplan suggereert.
We bezoeken de VvE en brengen alle mogelijkheden én beperkingen helder in kaart. Op basis van de inventarisatie en onze bevindingen werken we drie concrete verduurzamingsscenario’s uit:
1️⃣ Niets doen – behoud van de huidige situatie.
2️⃣ Overgangsfase – met focus op isolatie en energiebesparing.
3️⃣ Volledig aardgasvrij – met een duurzaam alternatief.
Voor elk scenario berekenen we de financiële consequenties: zowel op VvE-niveau als per eigenaar, doorvertaald naar het breukdeel uit de splitsingsakte en de maandelijkse lasten. Zo wordt het overzichtelijk en haalbaar voor alle leden.
Na oplevering van het adviesrapport begeleiden we de besluitvorming in de Algemene Ledenvergadering (ALV). Dit doen we in overleg met het VvE-bestuur en de VvE-beheerder. De agendapunten bestaan uit:
– Een duidelijke toelichting op de keuzemogelijkheden
– Stemmen over vervolgstappen
– Mogelijke offerteaanvragen bij aannemers of installateurs
– In een volgende ALV: definitieve besluitvorming en subsidieaanvragen
Voor VvE’s zijn er diverse subsidiemogelijkheden op onderzoek en maatregelen: SVVE en SAH (RVO.nl)
Ons stappenplan helpt kleine en grote VvE’s bij de uitdagingen van onderhoud, eigenaarsbelangen, financiën, draagvlak en besluitvorming. Daarnaast ondersteunen we met:
✔️ Deskundige procesbegeleiding in ALV’s;
✔️ Duidelijke uitleg over gemeentelijk beleid en subsidiemogelijkheden;
✔️ Een neutrale rol als schakel tussen beleid en uitvoering
Met deze aanpak ontzorgen we gemeenten, verminderen we frustraties bij VvE’s en versnellen we de stap naar uitvoering.
Benieuwd wat we voor jouw gemeente en/of VvE kunnen betekenen? We komen graag met je in contact.
Uitvoeringsplan Moderne Wijken
Als gemeente, woningcorporatie of andere betrokken partij bij de warmtetransitie, sta je voor een belangrijke vraag: welke wijken bieden de grootste kans om snel en effectief aardgasvrij te worden? De keuze bepaalt niet alleen waar je energie, tijd en middelen inzet, maar ook hoeveel je kunt leren van een succesvolle aanpak.
Uit onze analyse blijken twee typen wijken bijzonder kansrijk:
Vooral het tweede type – de zogenoemde moderne wijken gebouwd tussen 1993 en 2015 – biedt veel kansen om te versnellen. Hier is vaak meer mogelijk dan op het eerste gezicht lijkt.
Er zijn relatief veel moderne wijken in Nederland. Woningen in deze wijken:
In de afgelopen jaren hebben we in dit type wijk verspreid over heel Nederland bekeken of we de stap naar een hybride warmtepomp kunnen overslaan. En wat blijkt? Dit is vaak erg interessante voor bewoners. Voor deze woningen is het (gerekend over een periode van 15 jaar) vaak goedkoper om te verwarmen zonder aardgas.
Uiteraard kunnen deze woningen ook eenvoudig voor een hybride warmtepomp kiezen. Echter, door deze woningen gelijk all-electric te maken verminderen we de CO2-uitstoot gemiddeld met een extra 40%. Daarbij is het ook nog de meest kosteneffectieve optie voor veel moderne woningen. Stel dat we in al deze woningen de tussenstap naar een hybride warmtepomp overslaan, dan stoten 1,5 miljoen woningen dus 15 jaar lang 40% minder CO2 uit.
Je zou je kunnen afvragen of deze woningen niet vanzelf al de overstap gaan maken. Wij zien in de praktijk echter dat mensen het spannend vinden om de overstap te maken. De overstap naar een hybride warmtepomp voelt veiliger en vraagt een minder grote investering vooraf. Bovendien is de markt voor warmtepompen nog niet volwassen. Ook veel installateurs raden de overstap naar een all-electric warmtepomp niet aan, of raden het zelfs af.
Voor bewoners vraagt het heel wat werk om uit te zoeken wat een goede oplossing is voor hun woning. Ze hebben veel vragen: “weet ik zeker dat het warm wordt in een koude winter?” “Moet ik wel extra investeren om in één keer aardgasvrij te worden?” De kans is groot dat veel bewoners een hybride warmtepomp kiezen, met de kans dat ze daarna nog 15 jaar aardgas blijven gebruiken. Woningen die over 5 jaar een hybride warmtepomp krijgen zijn dan wellicht pas over 20 jaar aardgasvrij (2045). En als we in deze wijken over 10 jaar nog hybride warmtepompen of nieuwe cv-ketels installeren, dan duurt het tot circa 2050 voordat alle woningen aardgasvrij worden.
Kortom, dit soort wijken eerder aardgasvrij maken vraagt om een aanpak waarmee mensen de tussenstap naar een hybride warmtepomp gaan overslaan. En dat gaat niet vanzelf.
Uit onze eerste ervaringen zien we dat de wijkaanpak kansen biedt om de overstap naar aardgasvrij te versnellen. Samen met lokale installateurs zorgen we voor een concreet en compleet aanbod. Daarnaast zorgen we voor goed advies en een directe koppeling naar uitvoerende partijen. De bewoner kiest, maar hoeft niet zelf het wiel uit te vinden en krijgt snel inzicht in welke opties en aanbieders er zijn. De zoektocht voor bewoners wordt zo eenvoudig en kort en het voortraject voor installateurs wordt ook minder bewerkelijk. Kortom, een wijkaanpak gericht op ontzorgen, realisatie, een blijvend lage energierekening en hogere woningwaarde. In deze aanpak kan de gemeente meerwaarde bieden voor haar bewoners, maar ook voor lokale installateurs.*
De aanpak kan ook worden ingezet als doelgroep-wijkaanpak. Alle verspreide moderne woningen in uw gemeente worden dan meegenomen.
Wil jij ook voortvarend aan de slag en gebruik maken van onze ervaring? Neem contact met ons op. Dan zorgen we samen voor blije bewoners, blije lokale installateurs en een blije wethouder. Wij blij, jij blij. Iedereen blij met aardgasvrij!
In deze video beschrijven we uitgebreid de aanpak:
Benieuwd welke buurten in jouw gemeente kunnen profiteren van deze aanpak? Bekijk het op de kaart
* Vanaf het moment van in bedrijf stellen van de full-electric warmtepomp beschik je over een gasloze woning, met een lagere maandelijkse energierekening. Daarmee neemt je woningwaarde minimaal € 15.000 toe, in de huidige en toekomstige markt waarin een duurzaam huis een grote pre is voor kopers. (bron: nuvanhetgas.com)
Aardgasvrijhuis.nl –
de beschrijvingen
Hier vind je meer informatie over de verschillende oplossingen voor het verduurzamen van uw woning.
Als je niet weet wat de vloeroppervlakte van je huis is, kan je het opzoeken via deze link of je kan kijken in de WOZ beschikking (dat is de brief van de gemeente waarin je WOZ-waarde staat).
Heb je die gegevens niet dan kun je ook het aantal vierkante meters meten en berekenen door de lengte en de breedte van een kamer op te meten en met elkaar te vermenigvuldigen. Als je vervolgens het aantal vierkante meter van al je kamers bij elkaar optelt heb je de vloeroppervlakte van je woning. Hierbij tellen ruimtes die minder dan 1,5 meter hoog zijn niet mee. Dit is bijvoorbeeld de vloer onder het schuine dak van de zolder.
Je gasverbruik kan je vinden op het jaarlijkse overzicht van de energieleverancier. Ook kan je het bekijken in de app van de energieleverancier.
Als je het gasverbruik niet kan vinden, kan je ook voorbeeldgetallen aanhouden die passen bij het soort huis waarin je woont.
In de tabel hieronder kun je de voorbeeldgetallen voor gasgebruik zien voor verschillende soorten woningen uit verschillende bouwperiodes. Als je jouw woning en situatie in de tabel opzoekt, vind je een geschat gasgebruik. Hoe meer mensen in huis, hoe hoger het gebruik.
| Gasgebruik [m3 per jaar] | Bouwjaar < 1946 | Bouwjaar 1946 – 1979 | Bouwjaar 1980 – 1992 | Bouwjaar 1993 – 2000 | Bouwjaar > 2000 |
| Rijwoning | 1.500 | 1.300 | 1.200 | 1.100 | 1.000 |
| Hoekwoning | 1.800 | 1.600 | 1.500 | 1.400 | 1.300 |
| Vrijstaande woning | 2.400 | 2.300 | 2.200 | 1.900 | 1.800 |
Je elektriciteitsverbruik kan je vinden op het jaarlijkse overzicht van de energieleverancier. Ook kan je het bekijken in de app van de energieleverancier.
Heb je zonnepanelen? Let dan op dat je de geleverde elektriciteit door de zonnepanelen ook meetelt: we vragen hier hoeveel elektriciteit je per jaar gebruikt zonder het effect van zonnepanelen mee te rekenen.
Als je het elektriciteitsverbruik niet kan vinden, kan je ook voorbeeldgetallen aanhouden die passen bij het soort huis waarin je woont. In de tabel hieronder kun je de voorbeeldgetallen zien voor elektriciteitsgebruik verschillende soorten woningen uit verschillende bouwperiodes. Als je jouw woning en situatie in de tabel opzoekt, vind je een geschat elektriciteitsverbruik. Hierbij is uitgegaan van een gemiddeld huishouden. Hoe meer mensen in huis, hoe hoger het gebruik.
| Elektriciteitsgebruik [kWh per jaar] | Bouwjaar < 1946 | Bouwjaar 1946 – 1979 | Bouwjaar 1980 – 1992 | Bouwjaar 1993 – 2000 | Bouwjaar > 2000 |
| Rijwoning | 2.800 | 2.600 | 2.800 | 3.200 | 3.000 |
| Hoekwoning | 3.300 | 2.900 | 3.100 | 3.500 | 3.400 |
| Vrijstaande woning | 4.000 | 3.900 | 4.000 | 4.300 | 4.700 |
Een spouwmuur is een buitenmuur die bestaat uit twee muren met ruimte (de spouw) ertussen. Vrijwel alle huizen na 1930 zijn gebouwd met een spouwmuur. Deze spouwmuren werden na 1979 vaak geïsoleerd door ze (deels) met isolatiemateriaal te vullen. Voor die tijd werden ze niet of beperkt gevuld met isolatiemateriaal. Je kunt de spouwmuur isoleren met verschillende soorten materialen, zoals glaswol, steenwol of EPS-parels (bolletjes van piepschuim). Voor het isoleren van de spouwmuur heb je een ontheffing nodig van de Wet Natuurbescherming. Het kan zijn dat de gemeente deze al voor de hele gemeente of buurt heeft aangevraagd. Vraag dit na bij de gemeente. Voor 1930 werden woningen vaak gebouwd zonder spouwmuur. Om de muur dan te isoleren moet er isolatiemateriaal aan de binnen of buitenkant van de muur worden geplaatst.
Je kunt zien of je spouwmuur na de bouw is geïsoleerd doordat er dan in de muur boorgaten zitten die zijn opgevuld. De opgevulde gaten vind je in de voegen en liggen meestal een meter uit elkaar. Als er open voegen (ventilatiegaten) in de gevel zitten, kan je ook met bijvoorbeeld een potlood of speld voelen of je op zacht materiaal stuit: dan zit er isolatie in de spouw.
Kijk voor meer informatie op: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en-besparen/spouwmuurisolatie/
Een schuin dak kun je vanaf de binnenkant of de buitenkant isoleren. Meestal wordt gekozen om vanaf de binnenkant te isoleren. Er wordt dan isolatiemateriaal tussen de dakbalken vastgemaakt. Dit kan bijvoorbeeld met glaswol, steenwol of isolatieplaten. Het isoleren kan worden gedaan door een isolatiebedrijf, maar als je handig bent kun je dat ook zelf doen.
Het werkt nog beter om het dak te isoleren vanaf de buitenkant. Dit is een grotere en duurdere klus, en is dus vooral aan te raden als de dakpannen en/of dak(beschot) aan vervanging toe zijn. In dat geval kan je overwegen om nieuwe dakplaten te leggen met goede dakisolatie.
Voor het isoleren van je dak vanaf de buitenkant heb je een ontheffing nodig van de Wet Natuurbescherming. Het kan zijn dat de gemeente deze als voor de hele gemeente of buurt heeft aangevraagd. Vraag dit dus na bij de gemeente.
Kijk voor meer informatie op: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en-besparen/dakisolatie/
Vloerisolatie gaat over het isoleren van de vloer op de begane grond. Als je een kruipruimte hebt van tenminste 35cm hoog dan kun je het beste vanuit de kruipruimte isolatiemateriaal (laten) aanbrengen tegen de onderkant van de vloer. Je kunt dan denken aan thermoskussens of platen van kurk, hout, vlas, EPS, schuim, glas- of steenwol. Dit levert goede isolatie op. Als je handig bent, kun je dat ook zelf doen . Ook als je geen kruipruimte hebt, je kruipruimte minder diep is of je geen toegang hebt tot de kruipruimte zijn er opties om je vloer te isoleren.
Kijk voor meer informatie op: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en-besparen/vloerisolatie/#geen-of-lage-kruipruimte-wat-nu
Als je enkel of oud dubbel glas hebt, kan er veel warmte via je ramen naar buiten gaan. Het kan daarom slim zijn om (een deel van) je ramen te vervangen. Wat voor soort glas je hebt kun je zelf testen. Om een inschatting te maken kun je ook in de tabel hieronder zien wat voor glas er standaard werd gebruik in verschillende bouwperiodes:
| Voor 2001 | Dubbel glas (of nog enkel glas) |
| Vanaf 2001 | HR++ glas |
Als je enkel glas hebt is het altijd voordelig om dit te vervangen door HR++ of triple glas. Zelfs als je de verwarming in de ruimte altijd uit hebt. Vooral in de ruimtes die je verwarmt, zoals de woonkamer en keuken, is het interessant om dubbel glas te vervangen doorn HR++ glas. Als je kozijnen nog goed zijn en geschikt zijn voor HR++ glas dan kun je het beste kiezen voor HR++ glas. Moet je je kozijnen sowieso ook vervangen dan is triple glas een goede keus.
Kijk voor meer informatie op:https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en-besparen/dubbel-glas-hr-glas-triple-glas/
Wanneer je je woning goed hebt geïsoleerd en alle kieren hebt gedicht, is het belangrijk dat er voldoende ventilatie is. Hiermee voorkom je vochtproblemen en zorg je voor een gezonde lucht en een goede temperatuur in huis. Om te zorgen voor gezonde lucht is het dan ook extra belangrijk om een goed ventilatiesysteem te (laten) installeren of het bestaande ventilatiesysteem te verbeteren. In deze tool hanteren we twee typen ventilatiesystemen: mechanische ventilatie en balansventilatie.
Bij mechanische ventilatie zijn er ventilatieroosters aanwezig in de ramen of kozijnen. De lucht uit je huis wordt in de keuken, badkamer en toilet afgezogen naar buiten. Dit wordt gedaan door een ventilatiebox. Hoeveel je ventileert kun je zelf regelen of automatisch laten regelen op basis van luchtvochtigheid of het CO2 gehalte. Om niet meer te ventileren dan nodig is, is het verstandig om een automatisch geregeld systeem te kiezen. Meer informatie over ventilatie vind je hier.
Bij balansventilatie wordt de lucht mechanisch toe- en afgevoerd. Dit kan met een centraal systeem. Deze ventilatie haalt lucht van buiten naar de woonkamer en slaapkamers. Vervolgens wordt de lucht in de keuken, badkamer en toilet afgezogen naar buiten. Balansventilatie wordt veel gebruikt in nieuwere woningen (vanaf 1980). Het is vaak lastig om dit in bestaande woningen te installeren omdat er speciale kanalen nodig zijn voor het aanvoeren van lucht vanuit buiten.
Een andere optie bij balansventilatie is een systeem voor bepaalde kamers (decentraal systeem). Deze optie kan makkelijker worden toegepast in bestaande woningen. De ventilatieunit zit dan in de buitenmuur. Aan de binnenzijde van de muur komt een apparaat ter grootte van klein schilderij. Deze systemen kunnen ook worden gecombineerd met moderne lage temperatuur radiatoren (verwarmen en ventileren in één). De lucht die door deze apparaten de woning in wordt geblazen, wordt voorverwarmd door de warmte uit de afgevoerde lucht. Het systeem is daardoor comfortabel en energiezuinig.
Ga je in de toekomst je woning verwarmen met een warmtepomp of met warmte van een warmtenet met een lage temperatuur (minder dan 50 graden)? Dan is het goed om te kijken of je je huis voldoende warm krijgt met je huidige verwarming. Er zijn verschillende soorten verwarmingssystemen. Deze bespreken we hieronder.
Oudere huizen hebben vaak radiatoren die vooral geschikt zijn om op een hoge temperatuur (70-80 graden) te verwarmen. Dit zijn radiatoren zoals op de afbeeldingen hieronder [toevoegen foto radiator met 1 plaat en lamellen en met alleen lamellen, ]. Deze kunnen waarschijnlijk te weinig warmte afgeven om je woning op een lagere temperatuur te verwarmen.
Lage temperatuurradiatoren zijn wel geschikt om je woning op een lagere temperatuur te verwarmen. Als je je woning toch niet met deze radiatoren warm krijgt kun je ook een radiator-ventilator gebruiken. Die zorgt er voor dat de verwarming meer warmte afgeeft. Meer informatie vind je hier.
Vloerverwarming is verwarming door middel van leidingen in de vloer waar warm water door stroomt. Het heeft als voordeel dat het vaak comfortabeler is door de constante temperatuur. Het heeft wel als nadeel dan de aanleg vrij duur is, je de vloer vaak moet vervangen en dat soms je vloer hoger wordt waardoor je ook plinten en deuren moet aanpassen.
Via kieren (tussen raam/deur en kozijn) en naden (tussen dak en muur of kozijn en muur) gaat veel warmte vanuit je huis verloren. Soms tocht het daar ook. Daardoor is het minder comfortabel en kouder in huis. Veel naden en kieren kun je zelf dicht maken. Je betaalt dan alleen de materiaalkosten. Je kunt het ook laten doen, maar dan betaal je wel meer. Je kunt op de pagina van Milieu Centraal vinden hoe je naden en kieren vindt en hoe je ze het best kunt dichten.
Met een warmtepomp verwarm je je huis met water met een lagere temperatuur dan bij een CV-ketel. Om je huis met die lagere temperatuur voldoende warm te krijgen, is het vaak nodig om je huis extra te isoleren en soms ook het soort verwarming wat je gebruikt aan te passen. Bij een hybride warmtepomp is dit minder noodzakelijk, omdat je die in combinatie met een cv-ketel gebruikt. Hierna leggen we meer uit over de verschillende soorten warmtepompen.
Een hybride warmtepomp combineer je met een cv-ketel. Met de warmtepomp verwarm je op de meeste dagen je huis. De cv-ketel gebruik je om extra te verwarmen cv-ketel op hele koude dagen en voor warm water. Je kan de hybride warmtepomp combineren met je huidige cv-ketel als deze geschikt is voor het aansluiten van een hybride warmtepomp.
Een lucht-water warmtepomp is een pomp die warmte uit de buitenlucht haalt en deze zodanig opwarmt dat je die kan gebruiken om je huis te verwarmen. Deze warmtepomp bestaat uit een onderdeel buiten (buitenunit) met ventilator en een onderdeel binnen (binnenunit) die het water van het verwarmingssysteem opwarmt. Een aandachtspunt bij het plaatsen van de buitenunit is het geluid dat deze maakt.
Een bodemwarmtepomp haalt warmte uit de bodem om je huis te verwarmen. In de tuin wordt een bodemlus aangelegd die 30-150 meter diep gaat (zie afbeelding). In je huis komt de warmtepomp te hangen die het water van het verwarmingssysteem opwarmt. Om de bodemlus te maken boort een boorwagen een gat in de grond waar een buis in wordt aangebracht. Door de buis stroomt vloeistof die de temperatuur van de bodem aanneemt. Deze warmte wordt gebruikt als bron voor de warmtepomp.
Een PVT-warmtepomp is een warmtepomp die met PVT-panelen zonnewarmte gebruikt om je huis te verwarmen. Deze warmtepomp bestaat uit PVT panelen op het dak en een onderdeel binnen (binnenunit). De PVT-panelen zetten zonne-energie om in elektriciteit (PV – fotovoltaïsch) en warmte (Thermisch). De binnenunit warmte het water van het verwarmingssysteem verder op. De warmtepomp werkt ook als de zon niet schijnt. Het systeem haalt zijn warmte namelijk ook uit de buitenlucht.
Ontdek hoe je jouw woning aardagsvrij kunt verwarmen, welke kosten hieraan verbonden zitten en hoe duurzaam de door jou gekozen oplossing is.
