In 2050 moeten alle gebouwen van het gas af zijn in Nederland. Dat betekent dat er de komende jaren verschillende beslissingen genomen worden. Dat betekent ook dat het nog een tijdje kan duren voordat jouw wijk van het gas af gaat. Hieronder is een algemeen tijdspad te zien. Dit kan per gemeente verschillen. Wil je precies weten hoe het tijdspad er in jouw gemeente uit ziet? In de Transitievisie Warmte heeft jouw gemeente de plannen beschreven.

Momenteel weten we het niet exact. Elke gemeente is een plan aan het maken. Het aantal woningen kan dus verschillen per gemeente. Landelijk is de doelstelling uit het klimaatakkoord dat 1,5 miljoen woningen (ongeveer 20%) in 2030 verduurzaamd moet zijn.

Ja en nee. Het doel is dat in 2050 alle gebouwen in Nederland zijn overgestapt. Dat is een lange tijd, maar de opgave is enorm: er zijn in Nederland zo’n 7 miljoen woningen en 1 miljoen andere gebouwen met een aardgasaansluiting. Elke gemeente stelt in de Transitievisie Warmte een tijdpad vast. Hierin staat wanneer welke wijk aan de beurt is in de komende 30 jaar. Een aantal zaken spelen mee bij de planning:

• We willen zoveel mogelijk aansluiten op logische momenten, zoals een verhuizing, renovatie of verbouwing. Dat scheelt in de kosten. Bij de meeste huishoudens komen dat soort momenten niet zo vaak voor, en het zou zonde zijn ze voorbij te laten gaan. Hetzelfde geldt voor onderhoud aan de aardgasleidingen, of renovaties van woningbouwcorporaties. Het is daarom goed om nu al de planning voor de overstap naar aardgasvrij (grofweg) te bepalen. 
• Bij oude woningen zal inderdaad vaak stap-voor-stap gewerkt worden: eerst isoleren, daarna pas van het aardgas af. Nieuwere woningen zijn al goed geïsoleerd en kunnen in één keer overstappen.
• Het tempo is ook afhankelijk van de gekozen warmte-oplossing: als een wijk bijvoorbeeld individuele oplossingen krijgt, kan elke inwoner zijn eigen tempo kiezen. Met name voor een warmtenet is het belangrijk dat alle woningen op een bepaald moment klaar zijn voor de nieuwe infrastructuur.
• Door nu ervaringen op te doen met verschillende typen woningen, kan later meer tempo worden gemaakt.
• Het is nu soms al lastig om aan genoeg vakmensen te komen, om de werkzaamheden uit te voeren. Ook daarom is het spreiden van het werk belangrijk.

Het is een hele uitdaging. Een doorlooptijd van 7 à 8 jaar is niet raar. Het is belangrijk dat op tijd bekend wordt wanneer de overstap gemaakt moet zijn, zodat iedereen de tijd heeft zich voor te bereiden.

Wil je zelf aan de slag, dan zijn de volgende stappen het meest logisch: 

stap 1 – isoleren en kierdichting
stap 2 – ventileren
stap 3 – zonne-energie 
stap 4 – duurzaam verwarmen 

Raadpleeg het Regionaal Energieloket voor de opties bij deze stappen. Hier staan stappenplannen voor verschillende typen woningen. Ook Milieu Centraal heeft veel goede informatie waarmee je jouw woning kunt verduurzamen. 

Wanneer de gemeente plannen heeft om jouw huis aardgasvrij te maken, kan het zijn dat zij ook een stappenplan voor jouw woning hebben. Vraag dit na bij je gemeente.

Als een bewoner in de straat al verder is met het verduurzamen van de woning, is dat alleen maar gunstig. De investeringskosten om de woning aardgasvrij te maken zijn dan waarschijnlijk veel lager. Het moment om over te stappen hangt bij voorkeur af van wat een gunstig moment is om de bestaande installaties in de betreffende woning te vervangen. Als je een koophuis hebt, staat het je altijd vrij de woning te verduurzamen of zelf van het aardgas af te halen op een moment dat het jou uitkomt. Als er later in de straat bijvoorbeeld een warmtenet komt, ben je niet verplicht om daarop aan te sluiten.

Dat hangt af van de aanpak in de woning. Als er eerst flink geïsoleerd wordt, waardoor de woning een beter energielabel krijgt, kan de verhuurder een huurverhoging doorberekenen. Vaak is de besparing op de energierekening hoger dan die huurverhoging, zodat je per maand goedkoper uit bent.

Als er een collectieve (blok)verwarming is die omgezet wordt naar stadswarmte verandert er niets in de woning en ook niet in de huurprijs. Mogelijk verandert wel het bedrag dat voor de warmte betaald wordt.

Wordt de woning gerenoveerd naar ‘Nul op de meter’ (zeer energiezuinig, zodat je bijna geen energie meer gebruikt), dan mag de verhuurder naast de huur ook een ‘energieprestatievergoeding’ rekenen. Deze komt als het ware in plaats van de energienota (die dan zeer laag of nul is). De verhuurder kan hiermee de kosten van de renovatie en zeer goede isolatie bekostigen.

Als er meerdere zaken aan of in de woning worden aangepast dan kan de verhuurder je alleen verplichten om mee te werken als minstens 70% van de huurders instemt met het plan. Dit geldt overigens voor alle renovaties die verder gaan dan (groot) onderhoud.

De specifieke veranderingen voor jouw woning zijn afhankelijk van de plannen van de woningcorporatie. Er zijn drie mogelijkheden om een aardgasvrij te maken: een aansluiting op een warmtenet, elektrische oplossingen zoals een warmtepomp of een nieuwe, duurzame vorm van gas. Daarnaast heb je een nieuw kooktoestel nodig.

Koken

Koken gaat niet langer op gas, maar kan met een inductieplaat, elektrische kookplaat of keramische kookplaat. Hiervoor moet je als bewoner zelf een nieuw kooktoestel aanschaffen.

Warmtepomp

Als er gekozen wordt voor elektrische oplossingen, krijg je bijna altijd een warmtepomp. Voor de installatie van een warmtepomp, moeten er een aantal maatregelen genomen worden. Er is ruimte nodig in een gangkast of andere kamer, in de tuin, op het balkon of op het dak om de warmtepomp te plaatsen.. Een warmtepomp is namelijk groter dan een cv-ketel en bestaat uit een binnen- en buitengedeelte.

Omdat warmtepompen gebruik maken van een lage temperatuur is het heel belangrijk dat je huis vergaand geïsoleerd wordt en alle naden en kieren gedicht worden. Gebeurt dit niet, dan gaat er te veel warmte verloren en krijg je de woning niet goed warm. Daarnaast heb je in een goed geïsoleerd huis een ventilatiesysteem nodig, liefst met warmteterugwinning. Door de lage temperatuur kunnen bestaande radiatoren de warmte vaak niet voldoende door huis verspreiden. Ze worden daarom meestal vervangen door wand- en/of vloerverwarming of speciale lage-temperatuurradiatoren.

Warmtenet

Bij aansluiting op een warmtenet komt de warmte via leidingen je huis binnen. Je hebt geen cv-ketel nodig en daarmee win je ruimte in huis. Een warmtenet kan een hoge of lage temperatuur hebben. Bij een warmtenet op hoge temperatuur (70 – 90 graden) kan het je de bestaande radiatoren meestal gewoon blijven gebruiken. Bij een warmtenet op lage temperatuur wordt er, net als bij een warmtepomp, vaak vloer- en/of wandverwarming geplaatst of speciale radiatoren voor lage temperatuur. Ook is het erg belangrijk de woning vergaand te isoleren en naden en kieren te dichten. Er gaat dan zo min mogelijk warmte verloren, wat zorgt voor een comfortabele temperatuur in huis.

Duurzaam gas

De woningcorporatie kan ook besluiten over te stappen op een ander type gas, zoals groen gas of waterstof. Een voordeel hiervan is dat de gasleidingen grotendeels in gebruik kunnen blijven. Omdat duurzaam gas warmte met een hoge temperatuur levert (net als aardgas), zijn grote aanpassingen aan de woning niet noodzakelijk. Er zijn ook nadelen: uit onderzoek blijkt dat in Nederland niet genoeg biogas en waterstof gemaakt kan worden voor alle woningen en bedrijven. Biogas en waterstof zijn daarom vooral geschikt voor woningen die lastig op een andere manier zijn te verwarmen, bijvoorbeeld monumenten. Ook is de prijs van duurzaam gas nu nog erg hoog. Hoe dat in de toekomst zal zijn is onzeker.

Betaalbaarheid is één van de belangrijkste voorwaarden voor de warmtetransitie. De landelijke overheid heeft uitgebreide subsidieregelingen in voorbereiding of uitvoering, zowel voor gemeentes als voor woningeigenaren en huurders. Het Warmtefonds biedt leningen voor duurzame investeringen aan eigenaren en Verenigingen van Eigenaren (VvE’s). Er zijn subsidies voor eigenaren via de ISDE-regeling, voor huurders via de SAH regeling en voor VvE’s via de SVVE regeling.

Daarnaast zullen aardgasvrije technieken zoals warmtepompen in de komende jaren mogelijk goedkoper worden doordat veel ontwikkeling plaatsvindt en producten steeds meer met massaproductie gemaakt kunnen worden. 

Wonen zonder aardgas is, sinds de forse stijging van energieprijzen, op dit moment vaak net zo duur of goedkoper dan wonen met aardgas. Dit geldt vooral voor huizen met redelijke tot goede isolatie. Er is wel een hogere investering vooraf nodig in de installatie, maar de jaarlijkse energiekosten zijn fors lager.

Woningen met matige of slechte isolatie zullen eerst een investering in isolatie nodig hebben, zoals HR+++ glas of vloer- en dakisolatie. Bij de hoge aardgasprijs zal duurzame warmte steeds gunstiger uitpakken. .

Hoe hoog de kosten zijn en welke oplossing het goedkoopst is, verschilt flink per woning. Het hangt af van de isolatie van de woning, en welke warmtebronnen er in de buurt zijn.

Bij lagetemperatuurverwarming, zoals een warmtepomp of een warmtenet op lage temperatuur, is vooral de investering aan het begin hoog. De energierekening is lager. Dit komt omdat een warmtepomp bijna altijd gecombineerd moet worden met vergaande isolatie en het installeren van wand- of vloerverwarming. Door de energiebesparing die het oplevert, is het soms dan ook mogelijk om deze investering over een langere termijn terug te verdienen.

Bij een warmtenet op hoge temperatuur of groen gas is het precies andersom: hiervoor zijn minder aanpassingen aan de woning nodig, zodat de kosten aan het begin lager zijn. Vaak is de energierekening dan juist hoger.

De gemeente heeft in de Transitievisie Warmte beschreven wat mogelijke opties voor de wijken in de gemeente zijn, of er al plannen in bepaalde wijken ontwikkeld worden, en welke oplossing het goedkoopst is voor de verschillende typen woningen.

Voor alle woningen geldt: isoleren is altijd een goed idee omdat je daarmee energie bespaart, of dat nu aardgas- of duurzame energie is. Energie die je niet gebruikt kost ook niets!

Op dit moment zien we dat verwarmen met aardgas ineens heel duur is geworden. De komende jaren zal de aardgasprijs waarschijnlijk wel weer gaan dalen, maar niet meer tot het niveau van vóor 2022. Hoe minder aardgas er nodig is, hoe minder onzekerheid je hebt over de kosten hiervan.

In Nederland hebben we afgesproken om in 2050 volledig aardgasvrij te zijn. Dit lijkt ver weg, maar de opgave is enorm. Daarom willen we graag zo snel mogelijk de eerste woningen en wijken aardgasvrij maken. Er zijn voor veel woningen prima duurzame, betaalbare alternatieven en hiervoor zijn ook subsidies beschikbaar. Heb je nu een CV ketel die vervangen moet worden, kijk dan of er een (hybride) warmtepomp geplaatst kan worden.

Heb je extra isolatie nodig, wacht daar dan niet mee als dat niet hoeft. Zeker met de hoge aardgasprijs is isolatie een slimme investering, die je terugverdient. Bovendien zorgt isolatie voor een comfortabele woning.

Zeker. Om het aardgasvrij worden betaalbaar(der) te maken zijn er verschillende soorten subsidies vanuit de overheid beschikbaar. Onder andere voor warmtepompen, zonneboilers en isolatiemaatregelen. Vanuit het Rijk zijn er regelingen voor eigenaren, voor huurders en voor VvE’s, te vinden op de website van RVO.

Op website Verbeterjehuis is in samenwerking met Milieu Centraal een overzicht beschikbaar gemaakt voor de actuele subsidieregelingen per gemeente.

Als je wordt aangesloten op een warmtenet, of wanneer jouw huis all-electric wordt en je voor verwarmen, warm water én koken geen aardgas meer gebruikt, dan ben je volledig onafhankelijk van aardgas. Je hebt dan ook geen gasrekening meer. Met een warmtenet krijg je wel een rekening voor de warmte. Deze rekening komt van de aanbieder van het warmtenet, en wordt berekend door de hoeveelheid warm water te meten die je huis binnenkomt.

Woningen die overstappen op elektrische oplossingen zoals een warmtepomp of infraroodpanelen, hebben alleen een rekening voor elektriciteit. Als je zelf ook energie opwekt, bijvoorbeeld met zonnepanelen, is je stroomrekening vanzelfsprekend lager.

Kies je voor een hybride warmtepomp als tussenoplossing, dan heb je nog wel gasverbruik voor de koude perioden en voor het warmtapwater. Woningen die verwarmd gaan worden met groen gas, krijgen natuurlijk nog wel een gasrekening

Niet meer! Tot voorkort brachten netbeheerders een paar honderd euro in rekening voor de werkzaamheden om de gasaansluiting te verwijderen. Dat is veranderd. Nu is het afsluiten van de aardgasaansluiting bij alle netbeheerders in Nederland gratis.

Wat het oplevert is afhankelijk van de huidige isolatie en installatie van jouw woning, en hoe deze verbeterd en verduurzaamd kunnen worden. Woon je in een relatief nieuwe woning, en is je CV ketel binnenkort aan vervanging toe? Goede kans dat je zonder grote aanpassingen meteen over kunt stappen op een duurzame warmtepomp en je energiekosten hierdoor kunt verlagen.

Woon je in een wat oudere woning, dan is isolatie nuttig en nodig, en het levert je direct meer wooncomfort op.  Muurisolatie, vloerisolatie, dakisolatie en kierdichting verdienen zichzelf binnen een paar jaar terug. Zeer goed isolerend glas is duurder, maar zorgt voor een forse comfortverhoging.

Ook vloerverwarming is comfortabel en de beste manier om met een lage temperatuur te verwarmen. Laat je goed adviseren door een onafhankelijke partij, zoals éen van de vele regionale energieloketten. Kijk voor meer informatie op www.verbeterjehuis.nl om voor jouw woning de mogelijkheden verder te onderzoeken.

De aanpassingen om je huis aardgasvrij te maken staan helemaal los van of je wel of geen zonnepanelen op je dak hebt. Wel gebruiken sommige van de alternatieven veel stroom, zoals een warmtepomp of infraroodpanelen. Met zonnepanelen kun je die stroom opwekken, maar op zichzelf zijn zonnepanelen geen alternatief voor aardgas. Je hebt sowieso een nieuwe verwarming en kookplaat nodig, in plaats van de cv-ketel en gasfornuis.

Over de inzet van waterstof is veel te doen. Het lijkt een eenvoudige oplossing, waarbij weinig aanpassingen in de woning en aan de infrastructuur nodig zijn. Helaas kleven er veel nadelen en beperkingen aan het gebruik ervan. Zo is er veel elektriciteit nodig om groene waterstof te produceren. Dit is grofweg vijf keer minder efficiënt dan het verwarmen met een warmtepomp. Met andere woorden: er zijn op termijn ongeveer vijf keer meer windmolens of zonnepanelen nodig om huizen met waterstof te verwarmen, dan bij verwarmen met een warmtepomp. De elektriciteit die nodig is voor de productie van waterstof wordt nu voornamelijk uit fossiele energiebronnen zoals kolen en aardgas gemaakt. Groene waterstof is nog duur en schaars, en de verwachting is dat dit voorlopig zo zal blijven.

De verwachting is dat waterstof een belangrijke rol zal spelen in de energietransitie, maar in eerste instantie niet in woningen. Waterstof is namelijk erg geschikt om hoge temperatuur warmte te leveren. Het is dan ook het meest logisch om het in te zetten waar ook echt een hogere temperatuur nodig is. Voor sommige sectoren is hoge temperatuur essentieel, bijvoorbeeld voor de industrie en het verduurzamen van de luchtvaartsector. Waterstof kan ook een belangrijke rol spelen in het balanceren van het elektriciteitsnet, wanneer er meer zon- en windenergie op aangesloten wordt. Woningen liggen minder voor de hand om met zulke schaarse hogetemperatuurwarmte te verwarmen, omdat dit ook op andere manieren kan. Mocht waterstof in de (verre) toekomst toch goedkoop en grootschalig beschikbaar komen, dan wordt hier zeker naar gekeken. Voor de komende tien jaar kiezen we oplossingen die nu slim zijn.

Biogas wordt gemaakt van afval zoals slib, afval van stortplaatsen, tuinafval, resten groente en fruit en (koeien)mest. Het biogas wordt vervolgens gezuiverd en gedroogd zodat het dezelfde kwaliteit als aardgas heeft. Nadat het biogas dit proces heeft doorlopen wordt het groen gas genoemd en is het een duurzaam alternatief voor aardgas.

Op een aantal plekken in Nederland wordt groen gas (biogas dat geschikt is gemaakt voor het gasnet) toegevoegd aan het gasnet. Meerdere energieleveranciers bieden groen gas aan. Dat is wat verwarrend, omdat dit meestal gaat om aardgas dat wordt gecompenseerd met certificaten uit het buitenland. Als je kiest voor groen gas krijg je dus geen biogas in huis, maar zorg je ervoor dat er ergens anders in de wereld minder CO₂ wordt uitgestoten door de opzet van klimaatvriendelijke projecten. 

Overstappen op groen gas is helaas niet zo makkelijk als het lijkt. Zo is er op dit moment nog maar heel weinig biogas beschikbaar in Nederland. En het biogas dat er is, wordt niet alleen gebruikt voor het verwarmen van woningen, maar ook voor transport en in de industrie. In deze sectoren zijn minder duurzame alternatieve voor aardgas beschikbaar, waardoor biogas voor die bedrijven hard nodig is om duurzamer te worden. Verder kan de inzet van biomassa tot een slechtere luchtkwaliteit leiden.

De verwachting is dat ook in de toekomst niet voldoende biogas gemaakt kan worden voor alle woningen, de industrie en transport. Daarvoor zijn er niet genoeg grondstoffen, zoals slib, mest of gft, in Nederland. Biogas is bij uitstek geschikt om hoge temperatuur warmte te leveren. Het is dan ook het meest logisch om dit in te zetten waar ook echt een hogere temperatuur nodig is. Denk bijvoorbeeld aan de industrie en de vliegtuigsector. 

Waarschijnlijk komt er wel groen gas beschikbaar voor een klein deel van de woningen. Woningen die moeilijk op een andere manier te verwarmen zijn, komen hiervoor het eerst in aanmerking. Bijvoorbeeld monumenten. Isoleren blijft cruciaal: hierdoor wordt de warmtevraag lager en kunnen we het schaarse biogas effectief inzetten. Ook kan groen gas gecombineerd worden met een hybride warmtepomp. Je huis wordt dan elektrisch verwarmd met een warmtepomp, maar op koude dagen, als de warmtepomp niet voldoende warmte kan leveren, springt de ketel op groen gas bij.

Een pelletkachel is een modernere variant van de houtkachel. Je verbrandt kleine korrels hout (“pellets”). Dat kan met een automatisch systeem. In dichtbebouwde gebieden worden pelletkachels afgeraden, vanwege de uitstoot van fijn stof. In dunbevolkte gebieden, waar wijdverspreid gebouwen staan, kan het een goede oplossing zijn. Het is wel belangrijk om te letten op de herkomst van het hout: dit moet duurzaam, lokaal hout zijn, zoals snoeiafval. Dit is beperkt beschikbaar, en voor het milieu is het niet goed om hout van ver weg te importeren.

Sommige politieke partijen pleiten voor kerncentrales in Nederland, omdat die geen CO2 uitstoten. Andere partijen zijn daar tegen vanwege risico’s, radioactief afval en hoge kosten. Kerncentrales produceren elektriciteit. Om woningen te verwarmen is dus ook nog een andere techniek nodig, die de elektriciteit omzet in warmte. Bijvoorbeeld een warmtepomp.

Bestaande kerncentrales maken gebruik van kernsplijting. Daarnaast wordt al tientallen jaren onderzoek gedaan naar kernfusie. Hoewel er voorzichtige resultaten zijn, is de verwachting dat het nog tientallen jaren kan duren voordat kernfusie in de praktijk gebruikt kan worden voor de productie van elektriciteit.

Een warmtenet is een systeem waarmee warmte wordt vervoerd van een centrale energiebron naar individuele woningen of gebouwen. Deze warmte wordt vanuit de bron naar een warmte-energiecentrale geleid, waar de temperatuur van de warmte wordt aangepast en opgeslagen in een warmtebuffer. Vanuit de warmte-energiecentrale wordt de warmte via een netwerk van leidingen naar de verschillende aangesloten woningen of gebouwen getransporteerd. In de woning of het gebouw wordt de warmte gebruikt voor de verwarming en het warm water.

Als jouw woning is aangesloten op een warmtenet of stadsverwarming, kun je niet zelf kiezen voor een energieleverancier. De beschikbare ruimte in de ondergrond (onder het wegoppervlak) is vaak beperkt en de investeringen voor een warmtenet zijn erg hoog. Het is daarom niet mogelijk om meerdere warmtenetten in een gebied aan te leggen zodat woningeigenaren en/of huurders kunnen kiezen voor verschillende warmteleveranciers. De partij die wordt aangewezen en gecontroleerd door de gemeente bepaalt welke warmte er wordt geleverd vanuit welke warmtebron. Het is daarnaast waarschijnlijk dat er per warmtenet maar enkele duurzame warmtebronnen beschikbaar zijn die warmte aan het warmtenet leveren dus een vrije keuze hierin ligt niet voor de hand.

Er wordt gewerkt aan een nieuwe wet (de Warmtewet) die per gebied één warmtebedrijf aanwijst. Dit warmtebedrijf wordt gekozen en gecontroleerd door de gemeente en is verantwoordelijk voor de levering van duurzame warmte, aanleg van het warmtenet en voor beheer & onderhoud.

Wel blijft het mogelijk om voor de eigen woning een individuele oplossing te regelen, ook als er een warmtenet wordt aangelegd in de buurt. Waarschijnlijk komen hier wel regels voor in de nieuwe wet, bijvoorbeeld dat de individuele oplossing minstens net zo duurzaam moet zijn als het warmtenet.

Voor een aansluiting op het warmtenet is een (warmte)afleverset in de woning nodig. Deze is kleiner dan een cv-ketel, dus dat scheelt ruimte. De afleverset zorgt ervoor dat de warmte van het warmtenet wordt overgedragen aan het centrale verwarmingssysteem in de woning (radiatoren en/of vloerverwarming). De afleverset levert ook de warmte voor het warme water uit de kraan. De afleverset is voorzien van een warmtemeter die bijhoudt hoeveel warmte er aan de woning wordt geleverd (vergelijkbaar met de gasmeter). Voor het plaatsen van deze afleverset en het aanbrengen van de warmteleidingen van de straat naar de woning worden eenmalige kosten berekend door de warmteleverancier. Dit zijn de aansluitkosten. De aansluitkosten variëren per project. In een dicht bebouwde omgeving met een lokale warmtebron ter beschikking, zullen de aansluitkosten vele malen lager uitvallen dan in het buitengebied op grotere afstand van de warmtebron.

De afleverset blijft in de meesten gevallen eigendom van de warmteleverancier. De warmteleverancier is dan ook verantwoordelijk voor onderhoud en indien noodzakelijk, vernieuwing van de set. De onderhoudskosten zijn inbegrepen in de vaste maandelijkse kosten.

Het is nog niet goed in te schatten, wat de kosten worden. Deze zijn afhankelijk van de uiteindelijke warmtebron(nen) die er gekozen wordt en ook van het aantal inwoners dat aansluit op het warmtenet. Deze kosteninschatting zal bij een verkenning in beeld worden gebracht.

Een warmtenet kan een duurzame oplossing zijn voor de verwarming van woningen en gebouwen, afhankelijk van de energiebron die gebruikt wordt.

In Nederland liggen een aantal warmtenetten die al tientallen jaren oud zijn, vooral in de grote steden. Deze hebben vaak een fossiele bron, zoals restwarmte van een op aardgas gestookte elektriciteitscentrale. Voor deze warmtenetten wordt gezocht naar nieuwe, duurzame energiebronnen. Nieuwe warmtenetten worden meestal direct op een duurzame warmtebron aangesloten, zoals aardwarmte of aquathermie.

Aardgas wordt voornamelijk gebruikt voor verwarming van woningen en gebouwen, en voor de productie van elektriciteit. In huishoudens wordt aardgas gebruikt om te koken(5%), voor de verwarming van water om mee te douchen(20%) en de verwarming van de woning via een cv-ketel(75%).

Ook wordt aardgas vaak gebruikt in industriële processen, zoals bijvoorbeeld de productie van cement, chemische stoffen, en staal. Aardgas kan ook gebruikt worden in voertuigen als brandstof, zoals in bussen en vrachtwagens die zijn uitgerust met een aardgasmotor.

Aardgas is een fossiele brandstof. Dat betekent dat er CO₂ vrijkomt bij de verbranding. Sinds de industriële revolutie stoten wij zoveel CO₂ uit, dat de gemiddelde temperatuur op aarde op dit moment snel stijgt. Deze opwarming zorg voor veranderingen in het klimaat, met enorme gevolgen. Nederland heeft, net als 194 andere landen, het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Daarin is afgesproken de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius. Daarnaast hebben de landen in de Europese Unie afgesproken om in 2050 bijna geen CO₂ meer uit te stoten.

Maar liefst 95 procent van de 7,7 miljoen huishoudens in Nederland gebruikt aardgas voor verwarming, warm water en om op te koken. Al die woningen bij elkaar zorgen voor een flinke CO₂-uitstoot: wel 11 procent van de totale Nederlandse uitstoot van broeikasgassen. Stoppen met het gebruik van aardgas zorgt dus voor een flinke afname van onze CO₂-uitstoot. En hoe minder CO₂ in de lucht, hoe beter dat is voor het klimaat. Daarnaast heeft Nederland er belang bij om snel aan de slag te gaan, vanwege het risico van zeespiegelstijging.

Dit verschilt per gemeente en per wijk of buurt. De ambitie is om voor 2050 alle woningen en gebouwen van het aardgas af te hebben. Elke gemeente schrijft zelf een plan (Transitievisie Warmte), waarin een tijdpad is opgenomen. En de gemeente laat onderzoeken welke alternatieven voor aardgas geschikt zijn voor welke buurt. Sommige buurten zullen eerder starten dan andere. Vraag bij je gemeente welke plannen zij hebben, als je een duidelijker tijdpad wilt weten.

Nee, op dit moment is meewerken aan een nieuwe warmtevoorziening nog geheel vrijwillig. Dit betekent dat jouw gemeente op dit moment het gas nog niet verplicht kan afsluiten. Dit gaat de komende jaren veranderen. Over een aantal jaren kan de gemeenteraad een besluit nemen om een wijk van het gas af te sluiten als er een goed alternatief is. Nu meepraten kan daarom aantrekkelijk zijn. Op dit moment kun je invloed hebben op de keuze en het tempo waarin het hele proces bij jou in de buurt verloopt.

Als je huurder bent, werkt het iets anders. Wanneer je huurt bij een woningcorporatie is de woningcorporatie verantwoordelijk voor het aardgasvrij maken van jouw woning of appartement. Hier hebben ze wel toestemming voor nodig. Bijvoorbeeld: als de woningcorporatie woningen of appartementen aan een warmtenet willen aanleggen moet 70% van de huurders het hiermee eens zijn. Dit is niet nieuw, voor algemene verbouwingen hebben woningcorporaties ook 70% toestemming nodig.

Net als 195 andere landen heeft Nederland het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Alle landen moeten dus hard aan de slag om de CO₂-uitstoot te verlagen en de temperatuurstijging onder de twee graden te houden.

Dit betekent dat, net als Nederland, ook de grote vervuilers als China, de Verenigde Staten en India voor een grote opgave staan. Nederland doet het overigens niet bijzonder goed op het gebied van duurzame energie in Europa. We staan onderaan het lijstje, blijkt uit Europese cijfers. Ook in Nederland moeten we dus flink aan de slag. We kunnen wachten, maar de klimaatverandering wacht niet.

Terwijl Nederland de eerste stappen zet om te stoppen met aardgas, ontvangen Duitsers juist subsidie als ze kiezen voor gas. Klinkt nogal tegenstrijdig. De werkelijkheid ligt iets genuanceerder. Ook Duitsland heeft – net als Nederland – de ambitie om in 2050 een CO₂-neutrale energievoorziening te hebben en dus ook te stoppen met aardgas voor de verwarming van woningen.

De startsituatie en de aanpak zijn alleen wat anders. Terwijl in Nederland 93% van de woningen een aardgasaansluiting heeft, wordt in Duitsland een kwart van de huizen nog verwarmd met een olieketel. Het grootste deel is ouder dan twintig jaar. Dit soort olieketels zorgen voor veel vervuiling en zijn ongezond. Omdat Duitsland zo snel mogelijk af wil van olieketels is er een subsidie voor de vervanging van deze ketels door een hr-ketel (op aardgas) of een warmtepomp, met name in gebieden waar al een gasnet ligt. Het is een logische tussenstap die snel veel kan opleveren. Het is vergelijkbaar met de subsidie in Nederland voor hybride warmtepompen, die ook deels op gas werken.

Er zijn al goede en veel gebruikte technieken beschikbaar. Er zijn al honderdduizenden warmtepompen in gebruik in Nederland en in Denenmarken is het heel normaal om aan een warmtenet te wonen. Daarnaast hebben we maar 30 jaar om van het aardgas af te gaan. Dat klinkt lang, maar die tijd hebben we hard nodig en we hebben niet de luxe om niets te doen. Als we nu (met beschikbare subsidies) betaalbaar kunnen overstappen dan verminderen we sneller de CO2-uitstoot en koppelen we de energierekening los van de prijs van aardgas (en olie).

Voor je een warmtepomp kan installeren, moet je een aantal andere maatregelen nemen om je woning te verduurzamen. Omdat warmtepompen gebruik maken van een lage temperatuur is het heel belangrijk om je huis vergaand te isoleren en alle naden en kieren te dichten. Doe je dit niet, dan gaat er te veel warmte verloren en krijg je het niet goed warm in huis.

In een goed geïsoleerd huis heb je een ventilatiesysteem nodig, liefst met warmteterugwinning. Door de lage temperatuur kunnen bestaande radiatoren de warmte vaak niet voldoende door je huis verspreiden. Ze worden daarom meestal vervangen door wand- en/of vloerverwarming of speciale lage-temperatuurradiatoren. En tot slot moet je ruimte vrijmaken in een gangkast of andere kamer, in de tuin, op het balkon of op het dak. Een warmtepomp is namelijk groter dan een cv-ketel (afhankelijk van het type warmtepomp) en bestaat vaak uit een binnen- en buitengedeelte.

Een warmtepomp is een groot apparaat en neemt ongeveer evenveel ruimte in beslag als een hoge koelkast. Een warmtepomp is meestal groter dan een cv-ketel en heeft vaak een binnen- en buitengedeelte. Als je kiest voor een warmtepomp, is het nodig om ruimte te creëren in bijvoorbeeld de gangkast of op de plek van de huidige cv-ketel. Een luchtwarmtepomp heeft ook een buitengedeelte, hiervoor moet ruimte vrijgemaakt worden in de tuin, op het balkon of op het dak.

Bij de overgang naar een warmtepomp en inductie koken moet naar de stroomaansluiting gekeken worden. In Nederland is een 335A (ampère) stroomaansluiting aanzienlijk duurder dan een standaard 325A aansluiting. Soms kan voorkomen worden dat een duurdere netwerkaansluiting nodig is door een extra vermogensregeling, die het stroomverbruik meet en de warmtepomp of het fornuis bij gelijktijdig gebruik iets lager laat draaien. Goede isolatie helpt ook om met de standaardaansluiting het huis goed te verwarmen.

Dat hangt af van het type warmtepomp:

• Hybride warmtepompen zijn vaak het goedkoopst, zo tussen de €3000 en de €6000.
• Luchtwarmtepompen zijn wat duurder, zo tussen de €4000 en de €11.000, afhankelijk van het vermogen, het rendement en de kwaliteit. Die kwaliteit uit zich bijvoorbeeld in het geluid van het buitendeel
• Bodemwarmtepompen zijn het duurst. Die kosten vanaf €10.000 tot €20.000. Een groot deel van de kosten zit in het boren van een bodemlus van 10 tot 150 meter diep.

Je kunt voor een warmtepomp tussen de 1.300 en 3.400 euro subsidie krijgen via de ISDE-subsidie. Behalve voor de warmtepomp zijn er vaak kosten voor isolatie en het aanpassen van de radiatoren of aanleg van vloerverwarming.

Er zijn al goede, geteste technieken. In Nederland zijn al meer dan 700.000 warmtepompen in gebruik en zo’n 450.000 woningen zijn aangesloten op een warmtenet.

We hebben 30 jaar om aardgasvrij te worden. Dat klinkt lang, maar die tijd hebben we hard nodig. We hebben niet de luxe om niets te doen. Het aantal woningen en gebouwen dat aardgasvrij moet worden gemaakt is groot. Als we nu (met beschikbare subsidies) betaalbaar kunnen overstappen, dan verminderen we sneller de uitstoot van CO2.

Dit punt geldt vooral voor luchtwarmtepompen, met een buitengedeelte dat lijkt op een airco. Deze maakt geluid. De hoeveelheid geluid verschilt per warmtepomp, vergelijkbaar met het geluid van een koelkast en is soms iets luider, afhankelijk van hoe hard de warmtepomp op dat moment moet werken. De hoeveelheid geluid is ook afhankelijk van de grootte van het buitendeel. Alleen groter is juist zachter, niet harder. Er bestaan zogeheten “suskasten”, die om de warmtepomp heen worden gebouwd en het geluid dempen. In ieder geval is het belangrijk het buitendeel van de warmtepomp zo te plaatsen dat jezelf en je buren er geen last van hebben. Vanaf 1 april 2021 zijn er ook strengere geluidseisen voor warmtepompen.

De voorbeelden in koude landen als Zweden, Noorwegen, Duitsland en Zwitserland laten zien dat een warmtepomp ook bij lage temperaturen warmte in de woning kan brengen. Wel is het rendement bij lage temperatuur een stuk lager. De warmtepomp verbruikt dus meer stroom als het koud is. Je woning goed isoleren is daarom extra belangrijk. Het buitengedeelte van de warmtepomp heeft een ontdooifunctie, tegen bevriezen.

Warmtepompen gebruiken elektriciteit en halen warmte uit de buitenlucht, de bodem of uit het water. Ze produceren daarmee warm water dat gebruikt wordt voor het verwarmen van een woning en het warme water uit de kraan. Wanneer een warmtepomp alleen maar duurzame elektriciteit gebruikt (zoals van zon en wind) dan komt er totaal geen CO2 vrij bij het verwarmen van je woning. Op dit moment wordt er in Nederland ook nog stroom geproduceerd uit fossiele brandstoffen, dus op dit moment is er nog CO2-uitstoot door het gebruik van stroom.

Maar, ten opzichte van een normale cv-ketel bespaar je met een warmtepomp nu al gemiddeld 30% en in 2030 al 85% CO2. In 2030 is de besparing hoger omdat er dan veel meer groene stroom wordt geproduceerd in Nederland door bijvoorbeeld windmolens op zee en zonnepanelen op daken. Wanneer je een warmtepomp combineert met eigen zonnepanelen op het dak kan je ook nu al een volledig CO2-neutrale woning maken!

Een luchtwarmtepomp gaat zo’n 15 jaar mee, net als een cv-ketel. Van een bodemwarmtepomp kan de installatie in huis zo’n 20 jaar meegaan, het gedeelte dat in de grond zit nog langer.

Wanneer er in een wijk veel zonnepanelen, oplaadpunten voor elektrische auto’s en/of warmtepompen bij komen, kan het zijn dat het huidige elektriciteitsnet de groeiende vraag niet meer aankan. Daarom is de netbeheerder (Stedin) nauw betrokken bij de plannen van de Transitievisie warmte in de gemeente en later ook bij de uitvoeringsplannen per buurt. De netbeheerder zal het elektriciteitsnet verzwaren wanneer dat nodig is. Dit gaat de komende jaren een belangrijke taak worden.

Op dit moment is een deel van de stroom in Nederland uit duurzame bronnen, maar ook een deel nog uit fossiele brandstoffen. De verwachting is dat het aandeel groene stroom hard gaat stijgen de komende jaren zodat in 2050 alle stroom uit duurzame bronnen zoals wind en zonne-energie komt.

Hoe jouw huis eruit gaat zien hangt af van de manier waarop jij je huis gaat verwarmen. Er zijn drie mogelijkheden: een warmtenet, elektrische oplossingen zoals een warmtepomp, of een nieuwe, duurzame vorm van gas. Daarnaast heb je een nieuw kooktoestel nodig.

Koken

Koken kan met een inductieplaat, elektrische kookplaat of keramische kookplaat. De meeste mensen kiezen voor inductie. Dat verbruikt minder stroom dan andere elektrische kookplaten, en het lijkt op koken op gas: je kunt de temperatuur snel regelen.

Warmtepomp

Als je overstapt op elektrische oplossingen krijg je bijna altijd een warmtepomp. Voor je een warmtepomp kan installeren, moeten er heel wat maatregelen genomen worden. Allereerst moet je ruimte vrijmaken in een gangkast of andere kamer, in de tuin, op het balkon of op het dak. Een warmtepomp is namelijk groter dan een cv-ketel en bestaat uit een binnen- en buitengedeelte. Omdat warmtepompen gebruik maken van een lage temperatuur is het heel belangrijk om je huis vergaand te isoleren en alle naden en kieren te dichten. Doe je dit niet, dan gaat er te veel warmte verloren en krijg je het niet goed warm. In een goed geïsoleerd huis heb je een ventilatiesysteem nodig, liefst met warmteterugwinning. Door de lage temperatuur kunnen bestaande radiatoren de warmte vaak niet voldoende door huis verspreiden. Ze worden daarom meestal vervangen door wand- en/of vloerverwarming of speciale lage-temperatuurradiatoren.

Warmtenet

Bij een warmtenet komt de warmte via leidingen je huis binnen. Je hebt geen cv-ketel nodig en daarmee win je ruimte in huis. Een warmtenet kan een hoge of lage temperatuur hebben. Bij een warmtenet op hoge temperatuur (70 – 90 graden) kan het je de bestaande radiatoren meestal gewoon blijven gebruiken. Bij een warmtenet op lage temperatuur heb je, net als bij een warmtepomp, vaak vloer- en/of wandverwarming nodig, of speciale radiatoren voor lage temperatuur. Ook is het erg belangrijk de woning vergaand te isoleren en naden en kieren te dichten. Er gaat dan zo min mogelijk warmte verloren, wat zorgt voor een comfortabele temperatuur in huis.

Duurzaam gas

De derde optie is overstappen op een ander type gas, zoals groen gas of waterstof. Een voordeel hiervan is dat de gasleidingen grotendeels in gebruik kunnen blijven. Omdat duurzaam gas warmte met een hoge temperatuur levert (net als aardgas), zijn grote aanpassingen aan de woning niet noodzakelijk. Er zijn ook nadelen: uit onderzoek blijkt dat in Nederland niet genoeg biogas en waterstof gemaakt kan worden voor alle woningen en bedrijven. Biogas en waterstof zijn daarom vooral geschikt voor woningen die lastig op een andere manier zijn te verwarmen, bijvoorbeeld monumenten. Ook is de prijs van duurzaam gas nu nog erg hoog. Hoe dat in de toekomst zal zijn is onzeker.

Het verschilt per woning en per warmtetechniek of je bestaande radiatoren blijft gebruiken. Als je overstapt op groen gas of een warmtenet op hoge temperatuur, kunnen bestaande radiatoren in gebruik blijven. Bij andere oplossingen, zoals een warmtepomp, stap je over op lage temperatuurverwarming. Dit betekent dat het water in de radiatoren een lagere temperatuur heeft (ongeveer 50° C) dan bij verwarmen met aardgas. In dat geval is het soms nodig om vloerverwarming, wandverwarming en/of lage-temperatuurradiatoren te installeren. Die geven de warmte af over een groter oppervlakte, waardoor je huis op een constante manier wordt verwarmd.

Een verhuizing is een goed moment om te investeren in energiebesparende maatregelen, zeker als je ook gaat verbouwen. Je kunt navraag doen bij de gemeente of er al plannen zijn om jouw wijk van het gas af te halen. Nieuwbouwwijken worden overigens al gasloos gebouwd.

Zorg bij een verbouwing allereerst voor goede isolatie. Dat verdien je altijd terug. En kies bij de aanschaf van een nieuwe keuken voor een inductie-, elektrische- of keramische kookplaat. Verhuizen of verbouwen kan een goed moment zijn om vloerverwarming aan te leggen: hiermee kun je later makkelijker overschakelen op bijvoorbeeld een warmtepomp. Verschillende hypotheekverstrekkers bieden de mogelijkheid om verduurzaming mee te financieren in de hypotheek. Via jouw gemeente kun je vaak gratis of tegen lage kosten een energie-adviseur in huis laten komen voor een advies op maat.

Een cv-ketel gaat gemiddeld 15 jaar mee. Het kan dus zomaar zijn dat je cv-ketel binnenkort aan vervanging toe is. Nu we voor 2050 gaan stoppen met aardgas, is het niet altijd logisch een nieuwe ketel aan te schaffen. Het is daarom verstandig om bij je gemeente te informeren wanneer jouw buurt op de planning staat om aardgasvrij te worden.

Gaat jouw buurt binnen enkele jaren van het aardgas af, bijvoorbeeld door middel van een warmtenet in de buurt? Dan is het verstandig om contact op te nemen met de gemeente over de laatste stand van zaken van de plannen in jouw buurt. Het huren of leasen van een cv-ketel kan in dit geval een mooie tussenoplossing zijn en kan bij veel energie- en installatiebedrijven. Lease je een ketel, dan koop je deze over een bepaalde periode af. Huur je een ketel, dan bepaal je een vast bedrag per maand. Huren heeft het voordeel dat het per maand opzegbaar is (na de afkoopregeling) en dat er bij het onderhoud geen extra kosten zijn. Kijk op de website van de Consumentenbond voor meer informatie over de voor- en nadelen bij het kopen, leasen en huren van een cv-ketel.

Is jouw buurt pas later aan de beurt? Dan kun je er alsnog voor kiezen om zelf aan de slag te gaan met wonen zonder aardgas. Kijk bijvoorbeeld of jouw huis geschikt is voor een warmtepomp. Ben je dit van plan? Houd dan wel rekening met een flinke verbouwing en de investeringskosten voor de benodigde maatregelen.

Wil je niet direct van het aardgas af, maar moet je de cv-ketel toch vervangen? Als je huis redelijk geïsoleerd is, kan een hybride warmtepomp aantrekkelijk zijn (qua duurzaamheid maar ook financieel!). Dit type warmtepomp werkt samen met de cv-ketel en zorgt voor een extra besparing. Een hybride warmtepomp werkt op elektriciteit, en zorgt een groot deel van het jaar voor de verwarming. Als het buiten echt koud is, springt de cv-ketel bij. Nog niet klaar voor een hybride warmtepomp? Kies dan voor een moderne HR-ketel die heel zuinig is.

Voor dit soort vragen is de Transitievisie Warmte belangrijk, deze heeft elke gemeente in 2021 opgesteld. Hierin staat beschreven hoe de verschillende buurten verwarmd gaan worden en wanneer elke buurt aan de beurt komt.

Als je een goed geïsoleerd huis hebt, kun je – los van wat de gemeente doet – sowieso kiezen voor een warmtepomp. Via Milieucentraal kun je checken of je huis voldoende is geïsoleerd voor een warmtepomp.

Met alle nieuwe manieren van verwarmen wordt het in huis comfortabel warm. Als je het huis ook isoleert, wordt het vaak zelfs comfortabeler binnen. Voor een warmtepomp, of andere vormen van lagetemperatuurverwarming, is echt goede isolatie nodig, anders wordt het niet goed warm. Ook zijn er dan speciale radiatoren, vloerverwarming of wandverwarming nodig. Laat je hierover goed adviseren, door een energie-adviseur aan huis. Via Milieucentraal kun je bovendien checken of je huis voldoende is geïsoleerd voor een warmtepomp

Het verwarmen met lage temperatuur wordt soms wel als anders ervaren dan met aardgas. Het huis wordt geleidelijk verwarmd en door de goede isolatie blijft de temperatuur heel constant, ook ‘s nachts. Het is alleen niet meer mogelijk om de temperatuur binnen korte tijd een paar graden te laten stijgen of dalen. De voorbeelden in koude landen als Zweden, Noorwegen, Duitsland en Zwitserland laten zien dat een warmtepomp ook met heel lage temperaturen de woning warm kan houden.

Of je nu een individuele warmtepomp oplossing kiest of wordt aangesloten op een warmtenet, isoleren is altijd stap 1. Want: de warmte die je niet kwijtraakt, hoef je ook niet op te wekken. Het verlaagt direct de energierekening, en maakt het huis een stuk comfortabeler. Sommige duurzame warmtebronnen (bijvoorbeeld een warmtepomp) werken met een lagere temperatuur dan een cv-ketel. Isoleren is dan extra belangrijk, omdat het huis anders niet goed warm wordt.

Kierdichting om koude lucht buiten te houden is naast isoleren ook belangrijk. Dat heeft een snel en flink resultaat op het verbruik van aardgas. Daarnaast is ventilatie van groot belang. Door de kierdichting en de isolatie moet actief verse lucht de woning in worden gebracht om een aangenaam binnenklimaat te houden en geen vochtproblemen te krijgen. Ventilatie met warmteterugwinning heeft als voordeel dat bij het ventileren veel minder warmte verloren gaat. Groot voordeel van deze aanpak is dat het comfort in de woning omhoog gaat door een constante temperatuur, geen tocht, geregelde vochtigheid in huis en mogelijk koeling in de zomer.